TCDD 2013 Yılı İçinde Zarar Etti mi?
Yazılı ve görsel basında yer alan haberlerde, Sayıştay raporuna göre TCDD’nin zararının beş yılda iki kat artarak 9.5 milyar lirayı bulduğu, 2013’ü 1 milyar 280 milyon liralık zararla kapattığı ve yüksek maliyetlerle işletmecilik yapılmasının önemli bir sorun olduğu belirtildi. Her zaman olduğu gibi bu seferde basında yer alan habere TCDD’den yanıt gecikmedi.
TCDD, 06.01.2015 tarihli basın açıklamasında aşağıdaki ifadelere yer verdi..
Son günlerde bazı basın yayın organlarında Sayıştay raporları kaynak gösterilerek TCDD’nin zararının arttığına dair haberler yer almıştır. Konuyla ilgili aşağıdaki açıklamanın yapılması gerekli görülmüştür.
1-Sayıştay Denetim raporlarına Kurumların verdiği cevaplar Sayıştay’ın internet sitesinde yer almadığından kamuoyu ile paylaşılmamaktadır.
2-TCDD İşletme zararlarında oransal ve rakamsal olarak belirgin bir artış olmamıştır. Aksine ana işletmecilik görevi olan yolcu ve yük taşıma gelirlerinde artış olmuştur.
3-TCDD altyapı ve işletmeciliği birlikte yapan kuruluştur.
4-İşletmeye yeni hatlar açılmış, TCDD araç filosu gençleştirilmiş; bu yolların ve araçların amortisman bedelleri de zarar olarak gösterilmiştir.
5-Ayrıca, yasa gereği emekli olan 1654 personelin ikramiye ve tazminatları da söz konusu haberlerde zarar olarak gösterilmiştir. Amortisman bedelleri ve ikramiye tutarları 1 Milyar TL’yi bulmaktadır.
6-Sonuç olarak; yukarıda belirtilen kalemlerdeki harcamalar da “TCDD Zararı” olarak gösterildiğinden “TCDD’nin zararı artıyor” algısı oluşturulmuştur.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur. (1)
Yani TCDD Sayıştay raporlarının gerçeği yansıtmadığını TCDD’nin zararında belirgin bir artış olmadığını hatta yük ve yolcu taşıma gelirlerinde artış olduğunu, amortisman bedellerinin TCDD zararı gösterilerek “TCDD Zarar Ediyor” algısı oluşturulduğunu dile getirmiştir.
Peki durum gerçekten nedir. Başlıktaki soruyu tekrarlayalım TCDD 2013’de zarar etti mi?
Bu soru karşısında başvuracağımız kaynak TCDD’nin kendi web sayfasında yayınladığı 2013 yılı faaliyet raporudur.
Bu rapora göre TCDD’nin 2013 yılında giderleri bir önceki yıla göre %11 oranında artarak 3.440.263.474 TL’den 3.820.654.209 TL’ye yükselmiştir. Faaliyet giderleri toplam giderler içerisinde %76 ile en büyük payı oluştururken 2012 yılına göre %3 oranında artmıştır. Yönetim giderleri % 11 oranında artarken, faaliyet dışı giderler ise % 108 oranında artmıştır.
Yine aynı raporun TCDD’nin Gelirleri ise şu şekilde ifade edilmiştir.
Gelirler yolcu ve bagaj geliri, yük geliri, liman ve iskele geliri, Van Gölü işletme geliri, Demiryolu Hattı Gelirleri, sübvansiyonlar, faaliyet dışı gelir ve kârların tutarlarını göstermektedir. Teşekkülün faaliyet içi gelirleri, bir önceki yıla göre % 1 oranında artmıştır. Bu artışın düşük olması yolcu ve bagaj gelirlerinin % 3, yük gelirlerinin % 1, Van Gölü işletme gelirlerinin % 9 oranında azalırken; liman ve iskele gelirlerinin % 8 oranında artmasından kaynaklanmıştır. Teşekkülün toplam gelirleri ise geçen yıla göre % 1 oranında azalarak 2.540.099.822 TL olarak gerçekleşmiştir.
2013 yılı faaliyet raporuna göre TCDD’nin Gelir Gider Dengesi gider lehine bozulduğu için TCDD yılı zararla kapatmıştır. Raporda bu durum aşağıdaki ifade ile anlatılmıştır.
2013 yılında TCDD’nin esas faaliyetleri olan yolcu, yük ve liman faaliyetlerinden 1.178.359.575 TL, faaliyet dışı işlemlerinden ise (faiz, kur farkı, kıdem tazminatı vb) 102.194.812 TL zarar edilmiş ve sonuçta Teşekkülümüz 1.280.554.387 TL zarar etmiştir. Bu durumda yolcu ve yük taşımacılığı faaliyet giderleri sonucu elde edilen zarar, sübvansiyon ve liman faaliyetlerinden elde edilen kar ile karşılanmaya çalışılmaktadır. 2012 yılında 1.132.197.921 TL olarak gerçekleşen faaliyet zararı 2013 yılında % 4 oranında artarak 1.178.359.575 TL’ye çıkmıştır (2)
Mali durumun TCDD’nin basın açıklamasında anlatıldığı gibi olmadığını görüyoruz. Basın açıklamasında “ana işletmecilik görevi olan yolcu ve yük taşıma gelirlerinde artış olmuştur” diye savunma yapılmış ise de TCDD 2013 faaliyet Raporunda Yolcu yük taşımacılığından bırakın kar etmeyi zararla kapatıldığı, bu zararın ise devletten alınan sübvansiyon ve özelleştirilmeyen limanlardan elde edilen gelirlerle kapatılmaya çalışıldığı açıkça söylenmiştir. Yani TCDD zarar ettiğini sübvansiyonlara rağmen gelirin giderini karşılamadığını 2013 faaliyet raporunda itiraf etmiştir.
TCDD Basın açıklamasında yol yenilenmesi/yapımı, araç filosu yenilenmesi amortisman (yıpranma payı giderleri) giderin artmasına neden olmuş ifadesi plansız yatırım sonucu bitmeyen Marmaray projesi için alınan ve uzun yıllar faaliyet dışı kalacak onlarca tren setlerini aklımıza getirmektedir. Yapımı yarım kalan Ayaş Tüneli için de her yıl 1 milyon 500 bin lira bakım onarım masrafı yapılmaya devam edilmesi, YHT projelerinin ve Marmaray projesinin ihale edilen bedelin tamamının ödenmesine rağmen tamamlanmaması ve sözleşmelerin iptal edilmesi projelerin yola çıkış maliyetlerinin iki katına çıkmasına ve TCDD’nin zararının artmasına neden olmuştur.
Sayıştay, TCDD’nin yüksek maliyetlerle işletmecilik yapmasının önemli bir sorun olduğuna yani YHT işletmeciliğinin demiryollarının beyaz fili olduğuna işaret etmiştir.
TCDD 06.01.2014 tarihinde Sayıştay raporuna karşı yaptığı basın açıklamasının 5. Maddesinde “Ayrıca, yasa gereği emekli olan 1654 personelin ikramiye ve tazminatları da söz konusu haberlerde zarar olarak gösterilmiştir” ifadesi yer verip sözde Sayıştay’ın gider kalemlerinde hata yaptığını söyleyerek kendi lehine kamuoyu yaratmaya çalışmaktadır. TCDD ve Sayıştay her ikisi de kanunla kurulmuş kamu kuruluşları oldukları için basın aracılığı ile iletişime geçmeleri doğru değildir. Kaldı ki TCDD’de 2013 faaliyet raporunda “2013 yılında TCDD’nin esas faaliyetleri olan yolcu, yük ve liman faaliyetlerinden 1.178.359.575 TL, faaliyet dışı işlemlerinden ise (faiz, kur farkı, kıdem tazminatıvb) 102.194.812 TL zarar edilmiş” derken kıdem tazminatlarını da gider kalemleri arasında göstermiştir.
TCDD Booz Allen Hamilton firmasının raporu üzerine 1995 yılından itibaren yürüttüğü yeniden yapılanma/tasfiye/özelleştirme programı gereği personel mevcudunu kurumun sırtında kambur olarak görüp istihdam daralması yolunu tercih etti. Bu kapsamda Demiryolu Serbestleşme kanunu ile verilen ikramiye teşviki ile yasa gereği 5.000 personelin emekli edilmesi hedeflendi. Ancak oltanın ucuna takılan bu yeme rağmen sadece 1654 personel emekli oldu. TCDD plansız programsız yönetildiği için emekli olan personelin birçoğu faal personel olması nedeni ile tren seferlerinde aksamalar oldu. Bu sefer de faal personel açığı kurumda çalışan güvenlik memurlarının bu unvanlara geçirilmesi ve güvenlik hizmetinin özelleştirilmesi sonucunu doğurdu. Demek ki 5000 personel emekli olsa TCDD ikramiye öderken neredeyse batacakmış.
Kaynak
1) http://www.tcdd.gov.tr/home/detail/?id=2966
2) http://www.tcdd.gov.tr/Upload/Files/ContentFiles/2010/faaliyet-raporu/2013faaliyetraporu.pdf
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu