Medineye ilk tren (MÖ-1908)
Marmaray CR1 hatları 3’leme inşaatı için Haydarpaşa Gebze ve Sirkeci Halkalı arası demiryolun kapatılma tarihi olan 05 Aralık 2008’in orta hakem DLH’ nin 4 hakem TCDD’ye vermiş olduğu uzatma işareti sonucu 15.06.2009 tarihine ertelendiğini öğrenmiştik. 32 gün kaldı rayların İstanbul’dan sökülüp atılmasına. 2 bir uzatma gelmez ise 14.06.2009 Pazar günü trenler son kez sefer yapacaklar. Demiryolu tarihimiz artık iki zaman dilimi ile anılacak.
- Marmaray’dan Önce (MÖ)
- Marmaray’dan Sonra (MS)
İstanbul il hudutlarında MS trenler çalışsa dahi Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarına trenlerin nasıl
sokulmayacağının planları el altından yürütülmektedir. İstanbul gibi büyük şehirlerin merkezi tren garlarına sahip bulunmasının bir gereklilik olduğunu düşünmeyerek Sirkeci gardan tamamen vazgeçen Demiryolları İdaresi Sirkeci gar ve çevresinin MS ne şekilde değerlendirileceğini tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı’ nın inisiyatifine bırakmıştır.
Haydarpaşa gar için ise bira insafa gelinmiş ve garın cami karşısındaki alana veya liman tarafındaki iki adet banliyö tren peronlarına hızlı trenlerin getirilmesi için fikir jimnastiği sürdürmektedirler yetkililer.
Hicaz demiryolunun başlangıcı kabul edilen Haydarpaşa Garı 101 yıl sonra ait olduğu demiryolu hattından kopartılmak istenirken, biz bu yazımızla sizleri MÖ 1908 tarihine götüreceğiz.
v Medine’ye ilk tren (MÖ-1908)
Hicaz demiryolunun açılma töreni büyük bir heyecanla kutlanmıştır. Açılan bu yol İstanbul ile Medine’yi birbirine bağlamıştır. Özel olarak hazırlanan ilk tren İstanbul’dan gelen misafirlerle birlikte 27 Ağustos 1908 tarihinde Şam’ı Şeriften Medine yönüne hareket etmiştir. Trende Babıâli’ye ve Saraya mensup kalabalık heyetten başka yerli ve yabancı gazetecilerde bulunmaktaydı.
v Trenin Teşkilatı
Hususi trende bir adet büyük salon vagon, bir adet lokanta, 3 adet 1 mevki yolcu vagonu, su ihtiyacını karşılamak üzere 1 adet ikmal vagonu ve 1 adette cami vagonu bulunmaktaydı. Bu ikmal vagonundaki depolara çıkışta 20 ton su basılmıştı. İkmal için durulduğunda develerle trene su getirilip tanklarda eksilen su tamamlanıyordu.
v Cami Vagon
İçi kırmızı halı ile kaplı bu vagonda trenin gittiği istikamete ve namaz vaktine göre kıble değişikliği yapılıyordu. Tren yolcuları arasında bulunan protokol mensupları bu cami vagonda namaz kılıyorlar ama cemaatin tamamına bu vagon kâfi gelmiyordu. Bunun için namaz vakitleri tren durduruluyor, toprak zemine seccadeler seriliyor namaz kılınıyordu.
Servet-i Fünun dergisinin 23 Ağustos 1323 (1907) tarihli sayısının kapağında, Hicaz Demiryolu için özel olarak imal edilen Camii-i Şerif Vagonu’nun içini gösterir fotoğraf
Gülseren Mungan Yavuztürk Arşividir.
v Trenin hızı
Hicaz’a giden ilk tren saatte 40 ila 60 km arasında sürat yapmaktaydı. O günü aktaranlar "hızımız mükemmeldi, adeta Medine’yi Münevvere’ye uçmaktayız" şeklinde ifade kullanmaktadırlar.
v Medine’ye Varış
Tren; MÖ 30.08.1908 tarihi Pazar günü öğleden sonra saat alafranga (GMT+02.00 Atina İstanbul-Bükreş) iki raddelerinde (sularında)Medine-i Münevvere’ye varır, şehir sıcaktan yanmaktadır. Gölge’de ısı 47 dereceden aşağı düşmemektedir. Osmanlı idaresi altında bulunan Medine’nin elektrik ampulleri ile geceleri ışıl ışıl olduğu İstanbul’un bile bu kadar aydınlık olmadığı söylenmektedir.
v Medine Sokaklarından bir kesit
Fotoğrafta Osmanlı İdaresindeki Medine’den bir sokağın görülmektedir. Bu sokağın sonundan dönülünce Peygamberimizin türbesi ile karşılaşılır.
v Trenin Lokomotifi
1050 mm genişliğinde toplam uzunluğu 1464 km olan bu yolun öncelikle (5 yıl içinde)
tamamlanan 1300 km’lik Şam-Medine arasında ki hatta ilk tren seferinde hangi numaralı lokomotifin sefer yaptığı bilinmemektedir. Ancak bu hattın açılması ile birlikte 1894 İsveç yapımı olan buharlı lokomotiflerin kullanıldığını bu buharlılardan Suriye Hicaz Demiryolu Genel Müdürlüğünün elinde çalışır durumda 4 adet bulunduğunu bakımlarının yapılarak 6 Haziran 2009 tarihinde turistik amaçlı buharlı tren seferlerinin başlatılacağı yerel basında çıkan haberlerden öğrendik.
Demiryolu mirasımız olan başta Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarına, hatlarımıza sahip çıkmak vede yaşatmak adına tarihçilerimizin, seçilmiş ve atanmış yöneticilerimizin tarihi varlıklarımızı korumakla görevli bürokratlarımızın MÖ Şam’da "demiryolu mirasına nasıl sahip çıkılır" konulu eğitim almaları yararlı olmaz mı?
Ne dersiniz.
Yararlanılan Kaynak:
Hayat Mecmuası
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu