V Nolu Koruma Kurulu:Demiryoluna İnşai Fiziki Müdahalede Bulunmayın Dedi
2007 yılı içinde Haydarpaşa-Gebze ve Sirkeci-Halkalı arası demiryolu hattı ve çevresindeki varlıkların bir bütün olarak "demiryolu endüstri mirası" kapsamında koruma altına alınması için BTS, Mimarlar Odası ve ICOMOS 30.07.2007 tarihinde ilgili Tabiat ve Kültür varlıklarını Koruma Kurullarına başvuru bulunmuştu. Talep hakkında daha önce İstanbul IV nolu koruma Kurulu ve Kocaeli Koruma Kurulu karar vermişti. Son olarak da İstanbul V Nolu Koruma Kurulu’nun 11.02.2009 tarih 1651 sayılı kararı ilgili kurum ve kuruluşlara gönderildi.
Haydarpaşa-Gebze ve Sirkeci-Halkalı arası demiryolu hattı ve çevresindeki varlıkların bir bütün olarak "demiryolu endüstri mirası" talebi hakkında daha önceki kararları özet olarak hatırlamakta fayda var.
İSTANBUL IV NOLU KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA BÖLGE KURULU’NUN
24.12.2008 TARİH 2576 SAYILI KARARI
Ø Yedikule Yenikapı arasında yapılacak tünel güzergahının jeolojik olarak yapılan sondajlarından elde edilen bulgulara ilişkin arkeolojik değerlendirmelerin İstanbul Arkeoloji Müdürlüğünden istenmesine,
Ø Tünellerin geçeceği güzergâhın arkeojeofizik yöntemlerden jeomanyetik, jeoelektrik ve jeoradar teknikleriyle incelenmesine ve bu incelemeye ait raporların, korunması gerekli kültür varlığı yapılar, arkeolojik kalıntılar ve sit içersinde kalan ancak korunması gerekli kültür varlığı niteliği göstermeyen yapıların Gebze Haydarpaşa Sirkeci Halkalı Banliyö hattının iyileştirilmesi ve Demiryolu Boğaz Tüp Geçiş (Marmaray) projesi kapsamındaki inşai faaliyetler ile faaliyete geçecek ulaşım sisteminden ileride etkilenmesi hususu da göz önüne alınarak projenin güvenli derinliğe inilerek gerçekleştirildiğine ilişkin teknik raporlarla birlikte sunulması durumunda konunun değerlendirilmesine,
Ø 16.04.2008 tarih 2063 sayılı kurul kararının geçerli olduğuna, Gebze Haydarpaşa Sirkeci Halkalı Banliyö hattının iyileştirilmesi ve Demiryolu Boğaz Tüp Geçiş (Marmaray) projesinin kurulumuz görev alanına giren bölümünün tamamının güncel güzergâh plan ve kesitlerinin korunması gerekli kültür varlıkları ile ilişkisi kurularak kurula iletilmesine,
Ø Neolitik tabakaya ait kalıntıların en küçük 1/200 ölçekte hazırlanacak çizimlerinin iletilmesine, kazı ile ilgili kesit çizimlerinin yapılıp yapılmadığını bildirilmesine ve yapıldı ise tüm kesit çizimlerinin kurula iletilmesine, yapılmadı ise mevcut toprak kesitlerinden bunun sağlanmasına
Ø Sirkeci Halkalı banliyö hattı üzerindeki istasyonlardan tarihi yarımada içerisinde kalan Kumkapı, Yenikapı, Kocamustafapaşa, Yedikule istasyonlarını tarihi ve mimari özellikleri nedeniyle tescil eden 08.10.2003 tarih 15422 sayılı 1 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu kararı bulunduğunun, hattın kurulumuz görev alanında kalan bölümünün ise tamamının sit içersinde yer aldığının ilgililere bildirilmesine karar verilmiştir.
KOCAELİ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA BÖLGE KURULU’NUN
07.01.2009 TARİH 739 SAYILI KARARI
Ø Gebze Tuzla Demiryolu hattı üzerinde yer alan demiryolu yapılarının tescilli olduğu, demiryolu hattının ise 5526 ve 3386 sayılı yasalar ile değişik 2863 sayılı yasa kapsamı doğrultusunda tescile değer olmadığına karar verildi.
İSTANBUL V NOLU KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA BÖLGE KURULU’NUN
11.02.2009 TARİH 1651 SAYILI KARARI
Ø Haydarpaşa Gar ve çevresinin kurulumuzun 26.04.2006 tarih 85 sayılı kararı ile Kentsel ve Tarihi Sit, Haydarpaşpa tren Garından başlayarak Kadıköy ilçe sınırı bitimine (Bostancı) kadar olan demiryolu hattını içine alan 240 ada 1 parselin tescilli kültür varlığı parseli olması(V nolu Kurul’un 31.03.2004 tarih 716 sayılı kara)Bostancı Tuzla hattı üzerinde kalan istasyon yapıları, lojman ambar, hamam, sivil mimarlık örneği vb. gbi yapıların tescilli olmaları göz önünde tutularak hattın ayrıca kentsel ve tarihi sit alanı olarak ilanına gerek olmadığına,
Ø Haydarpaşa gar sahası içinde kalan Vagon Elektrik Servis Şefliği, Trafo, çamaşırhane, Bacası, Su kuyusu, Su cenderesi, Labratuvar, Haydar baba kabri, Sığınak/Tünel’in korunması gerekli kültür varlığı olarak tesciline, alandaki ağaçlara ilişkin x,y,z koordinatlarının belirtildiği ağaç revizyon planı ile ağaçların yaş, çap, cins, taç, sağlık durumuna ilişkin raporun kurulumuza iletilmesine,
Ø Ayrıca hat üzerindeki taş köprülerin rölövelerinin ve ayrıntılı bilgi belgelerinin kurulumuza iletilmesinden sonra tescil hususlarının değerlendirilebileceğine,
Ø Kurulumuzca köprüler konusunda bir karar alınıncaya kadar herhangi bir inşai ve fiziki müdahalenin yapılmamasına karar verilmiştir.
İstanbul V Nolu kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 11.02.2009 tarih ve 1651 sayılı kararının ilgili kurumlara gönderildiği 09.03.2009 tarih 311 sayılı yazısında "Korunması gerekli Kültür ve Tabiat varlıklarının Tespit-Tescili Hakkındaki Yönetmeliğin 7. Maddesi" gereği tescil edilen korunması gerekli kültür varlıklarının Valiliğinizce/Kaymakamlığınızca en geç 3 gün içinde ilan tahtalarına asmak ve ilgili muhtarlığa bildirmek suretiyle ilan tutanağının Müdürlüğümüze ve İl Kültür Turizm Müdürlüğüne gönderilmesi ve tapu kütüğünün beyanlar hanesine korunması gerekli kültür varlığı olduğuna dair kayıt konulması istenmiştir.
İstanbul V Nolu kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 11.02.2009 tarih ve 1651 sayılı kararı Gebze Halkalı arası demiryolunun Endüstriyel Demiryolu Miras adı altında korunmaya alınması talebini nihai olarak sonuçlandıran bir karar olmamakla birlikte kararın satır aralarında geçen ifadelerin burada değerlendirilmesinde fayda vardır.
Öncelikle Gebze Halkalı arası demiryolunun Endüstriyel Demiryolu Miras adı altında korunmaya alınması talebine yönelik olmak üzere Yedikule Halkalı arası demiryolu hattı için ilgili Koruma Kurulu Kararı henüz çıkmamıştır.
İstanbul V Nolu kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 11.02.2009 tarih ve 1651 sayılı kararı ile Haydarpaşa Gar dahilindeki bir çok yapı ve kalıntısı koruma altına alınmıştır. Alandaki ağaçlar hakkında karar vermek üzere koordinatları, revizyon planları, yaş, çap cins gibi özelliklerinin bildirilmesi ilgili kurumlardan istenmiştir.
Haydarpaşa Tuzla arasındaki demiryolu hattı üzerinde bulunan taş köprüler hakkında kurul bir karar verinceye kadar hat üzerinde inşai fiziki bir müdahalede bulunulmaması istenmiştir.
İstanbul V Nolu kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun kararında şu da açık olarak görülmektedir. DLH ve CR1 projesinin yüklenicisi demiryolu hatlarında yapacağı inşai faaliyet için koruma kurulundan henüz izin almamıştır. Koruma Kuruluna hatların "Endüstriyel Demiryolu Mirası" adı altında korumaya alınma talebi yeterince anlatılamamıştır. Ya da koruma mevzuatı böyle bir korumaya izin vermemektedir.
Bu nedenle DLH nın hangi Gar ve İstasyonların yıkılacağı yazısı ile Marmaray Projesi CR1 İşveren Şartnameleri Bölüm 16: İstasyonlar belgesinin ilgili koruma kurullarına iletilerek bu belgedeki "bütün istasyonların önlerindeki peronlar yıkılacak, yeni kurulacak işletme sisteminde kullanılmayacak, yeni inşa edilecek istasyon binaları kullanılacak" ibarelerinin istasyonlar hakkında tescil kararı olsa bile bu proje ile bir obje şekline dönüşeceği tekraren izah edilmelidir.
Tescilli istasyon binalarının sitemin bütününden koparılarak birer süs objesi ve asli işlevinin dışında (lokanta, Cafe,) kullanılacak olması Gebze Halkalı arası demiryolu işletmeciliğinin yapılar ve işlevleri ile birlikte bütünsel olarak "Endüstriyel Demiryolu Mirası" kapsamında koruma talebinde neden ısrarcı olunduğuna açıklık getirecektir.
İstanbul V Nolu kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 11.02.2009 tarih ve 1651 sayılı kararının ucu açıktır.
BTS ve Mimarlar Odası yukarıda dile getirdiğimiz belge ve dokümanlarla "Endüstriyel Demiryolu Mirası" talebini yenilemelidir.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu