Marmaray projesi ile ilgili 2. Raporumuz
Marmaray Projesi ile ilgili olarak, daha önce hazırladığımız raporu sitemizden yayınlamış, TMMOB’nin düzenlediği "İstanbul Kent Sempozyumunda" da bildiri olarak sunmuştuk. Raporumuzun olumlu yada olumsuz eleştiriler alması bir yana, Marmaray Projesinin farklı bir bakış ile tartışılabilir olmasını sağlamak bizler için çok önemliydi ve bu hedefimize bir ölçüde ulaştık.
Sıra 2.raporda…
Genel bakış açısından çok, belirli değerleri dikkate alan 2.raporumuzda, bilim insanlarının, akademisyenlerinin görüşlerini ve çalışmalarını birleştirmeye çalıştık. Bu raporumuzda; özellikle "İstanbul’un trafik sorununu çözecek" iddiasıyla tartışılmasının önü kesilmeye çalışılan projenin, "olası yolcu talebi" ile ilgili araştırmalardan yola çıkarak, çarpıklığını gözler önüne sermeye çalıştık. Marmaray’ın İstanbul trafiğine çözüm olmayacağı gibi, demiryolu ve denizyolu ulaşımına zarar vereceği gerçeğini, İstanbul’un yolcu hareketleri ile ilgili veriler üzerinden analiz ettik. Ve şimdi de; "zaman geçmeden tartışılması ve müdahale edilmesi gereken" Marmaray Projesi ile ilgili bu 2.raporumuzu kamuoyuna deklare ediyoruz….
Marmaray Projesi nasıl ortaya çıktı?
Marmaray Projesi ismiyle yeni olmakla birlikte, boğaz geçişi üzerinden yürütülen genel mantık açısından Osmanlı dönemlerine kadar uzanmaktadır. Bu konuda BTS İstanbul 1 Nolu Şube yöneticisi Tugay KARTAL "Küreselleşen İstanbul ve Haydarpaşa-2005(9)" isimli Panel-Forum’da sunduğu, "Demiryolu Ulaşımı ve Haydarpaşa" adlı bildirisinde şu bilgilere yer vermektedir:
"İki yakadaki demiryolunu birbirine bağlamak için yapılan projeler 1900’lü yıllardan sonra ardı ardına sıralanır.
* 1900 yılında Boğaz Demiryolu Şirketi boğaza demiryolu köprüsü yapma projesini II. Abdulhamit’ e sunar ancak bu proje uygulanamaz.
* Aynı yıllarda Arnoden mevcut demiryolu güzergâhının dışında kuzeyden kenti çevreleyerek yeni bir demiryolu ile Rumelihisarı-Kandilli’de bir demiryolu köprüsü ile birleştirilmesini teklif eder.
* Bu arada başlayan I. Dünya savaşı sırasında Almanlar Ortadoğu’ya egemenlik kurma hedefleri çerçevesinde Boğaz geçişini tekrar gündeme getirip, Salacak’ta köprü için sondaj çalışmalarına başlarlar. Ancak bu girişim de sonuca ulaşmaz.
* 1930 yıllarında İstanbul’un geleceği, şehir plancıları tarafından masaya konur. Hazırlanan üç plan taslağında Ergötz’ ün yaklaşımı "demiryolu ferisi vardır köprüye gerek yoktur" şeklindedir.
* Plancı Vagner ise, 1937 yılında "Başkent Ankara’ya taşınmıştır. İstanbul hızlı büyümeyecektir. Köprüye de hiçbir zaman ihtiyaç olmayacaktır" der.
* Plancı Prost ise, 1938 yılında "bir demiryolu köprüsü yapılacaksa, bu köprünün karayolunu da bağlamasında yarar var" der.
* 1950 yılında Metin PUSAT, boğazda tüp geçit yapılmasını önerir. Belediye ve İTÜ yetkililerinden oluşan bir heyet öneriyi aylarca inceler ve yapılmaya değer bulmaz. Heyet, konunun ehli yabancı mühendisler tarafından incelenmesine karar verir.
* 1955 ve 1967 yılları arasında İstanbul boğazına birçok karayolu köprüsü önerisi gelir. Bu öneriler arasında teleferik bile bulunmaktadır.
Bu tartışmalar sürerken ve projeler yarışırken,
* 1967 yılında Karayolları Genel Müdürlüğü kendi verilerini kullanarak önceki raporları güncelleştirir ve "İstanbul çevre yolu ve boğaz köprüsü etüdü"nü yayımlar.
* 1970 yılında Alman Hochtief ile İngiliz Claeavland firmalar grubu ile yapılan sözleşme ile Boğaziçi Köprüsünün yapımına başlanır. 29 Ekim 1973 de köprü hizmete açılır. Köprüler tuzağı başlamıştır artık.
* 1977 yılında ikinci köprünün fizibilite etüdü hazırlanır. 1980’li yılların başında 2. köprü olan Fatih Sultan Mehmet köprüsü açılır.
* 1977–1978 yıllarında TER (Trans Europen Railway) projesi ve Avrupa’da hızla yaygınlaşan yüksek hızlı demiryolu şebekelerini dikkate alan TCDD’nin, herhangi bir ön hazırlığı olmamakla birlikte, 1978 yılında yapılan bir toplantıya etüt çalışması sunmuştur.
* Demiryolu hatlarının Boğaz altından bir tüp geçitle birleştirilmesi konusunda 1984–1987 yılları arasında Bayındırlık Bakanlığının yaptırdığı "Boğaziçi demiryolu tüneli fizibilite etüdü, Haydarpaşa-Gebze ve Sirkeci Halkalı Demiryolu 4’leme ve Geliştirme Projesi" için 7 Haziran 1995 tarihinde İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesinin düzenlediği 3. Ulaştırma Kongresinde Ulaşım Plancısı Erhan ÖNCÜ; "tüm tarihsel gelişim içinde gerçekleştirilmiş en kapsamlı ve ayrıntılı çaba olarak hala gereken ilgiyi beklemektedir. Ağırlıklı olarak kent içi taşımalara hizmet edecek, ancak anahtar demiryolu taşımalarına da olanak sağlayacak bu proje batırılmış tüp yöntemiyle inşa edilecek ve metro ile bütünleşen bir yüksek kapasiteli toplu taşım omurgası yaratan tek öneridir."demektedir. Erhan ÖNCÜ’ nün ilgi bekliyor dediği proje, TCDD 1.Bölge Müdürlüğü Kütüphanesinde 652,2.BOĞ kayıt nosu ile tozlu raflarda yerini almıştır.
* Halen yapımı süren marmaray projesinin ilk sinyali ise 7 Haziran 1995 tarihinde İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesinin düzenlediği 3. Ulaştırma Kongresine DLH Genel Müdürlüğünden katılan Zafer ÖZERKAN tarafından verilmiştir. Z.ÖZERKAN "mevcut banliyö hatlarını üç hatta çıkarıyoruz, orta hattı anahat trenlerine bırakıyoruz, yan hatları metroya, demiryolu boğaz tüp geçişi ile Yenikapı ve Üsküdar birbirine bağlanacak batırma tüp 1,8 km olacak ayrıca ilk defa Genelkurmay Başkanlığı ile birlikte bu projenin etütleri yapılmıştır."demiştir."
Bu verilerden de açıkça görüldüğü üzere, değişik hükümetlerin gündemine taşınan ama yüzyılı aşan bir süredir somuta dönüştürülemeyen bu hayalin, "prestije ve ranta yönelik" olarak somutlanması, en son olarak Marmaray Projesi ile söz konusu olabilmiştir.
En son olarak gündeme getirilen ve inşaatına başlanan Marmaray Projesi ile ilgili olarak, tartışma konusu edilmesi gereken en önemli konu, bu hayalin ilk dile getirildiği zaman ile bugün arasındaki kentleşme ve arazi kullanım koşulların kıyaslanması olmalıdır. Bu kıyaslama yapıldığı taktirde, Marmaray Projesinin bir amaç mı, yoksa bir araç mı olduğu sorusunun cevabı bulunabilecektir…
Konuyla ilgili raporun tamamını indirmek için tıklayınız.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu.com