Dizel Lokomotif İşletmeciliğine Geçiş Sürecinde Yaşananlar

Ulaştırma Bakanı Yıldırım, TBMM Genel Kurulunda, bakanlığının 2011 yılı bütçesi üzerinde yaptığı konuşmada demiryolunda yapılan çalışmalar hakkında da bilgi vererek “Hükümetin demiryollarını devlet politikası olarak ele aldığını, yılların ihmalini ortadan kaldıracak önemli projeleri teker teker hayata geçirdiklerini” ifade etti. Gerçekten bir ihmal var mı diye 53 yıl geriye dönüp baktığımızda buharlı tren işletmesinden dizel tren işletmeciliğine, 56 yıl geriye baktığımızda ise Sirkeci Soğuksu arasında Elektrikli banliyö tren işletmeciliğine geçiş yaptığımızı görüyoruz.

Ülkemizde ilk elektrikli tren işletmeciliği 1955 yılında Sirkeci Soğuksu arasında başlamış ise de buharlıdan elektrikli işletmeye geçiş çalışmaların ulusal demiryolculuğumuzun kurucu kadroları tarafından 1927 yılından itibaren başlanmıştır. Bu çalışmalardan birisi olan Cer ve Atölyeler Reisi Tevfik Bey tarafından 1929 yılında hazırlanan Filyos-Ereğli hattı etüdünü daha önce sayfalarımızda yayınlamıştık.

http://kentvedemiryolu.com/icerik.php?id=470

1958 yılında Dizel Lokomotif alımı demiryollarımız için bir atılım sayılsa da aynı dönem dünya demiryollarında ve ülkemizde Sirkeci Soğuksu arasında uygulanan elektrikli tren işletmeciliğine TCDD hatlarının tamamında geçme imkânımız ABD patentli politika ve kredilere bağlı kalmamız nedeni ile mümkün olmamıştır.

Ülkemizde ulaşım politikasındaki yol ayrımı, 2. Dünya savaşı sonrasında Marshall yardımı ile başlamıştır.

İkinci dünya savaşı sonrası ABD, Avrupa’nın kalkınmasını ve SSCB tehdidinden arınmasını istiyordu. Verdiği yardımlar bu hedefin gerçekleşmesine yeterli değildi. Daha verimli bir formül bulmalıydı. Bu formül ABD dışişleri bakanı Marshall’ın 5 Haziran 1947 günü Üniversitesi’nde yaptığı bir konuşma ile ortaya atıldı. Daha sonra Marshall planı olarak adlandırılan konuşma 16 Nisan 1948’de Avrupa iktisadi işbirliği Teşkilatı’nın kurulmasını sağlayacaktı. Marshall planı, Savaşı’nda yıkıma uğramış Avrupa ülkelerine ekonomik yardım yapılmasını öngören bir programdı. Marshall Planı’nda öngörülen Planı’nı hazırlamak üzere içlerinde Türkiye’nin de bulunduğu 16 Avrupa ülkesi, 1947 Temmuzundan itibaren çalışmalara başladı. Türkiye bu kanundan yararlanabilmek için 4 Temmuz 1948’de ABD ile bir ekonomik işbirliği antlaşması imzaladı. 4 Temmuz 1948 tarihli Marshall ekonomik işbirliği Antlaşması’na göre ABD yardımı veriyor ancak kaynakların kullanımını kontrol altına alıyordu. Türkiye Marshall planı ile 1948–1952 yılları arasında 351 milyon 700 bin dolar tutarında dış yardım aldı.

TBMM’de tüm partilerin desteğiyle 5123 sayılı kanunla onaylanan Marshall Yardım Planı halka “demokratikleşmenin ve sanayileşmenin katalizörü, olmazsa olmazı” olarak sunulur.

Dünya otomotiv sanayiinde pazar payının %80’ine hakim olan ABD’ye göre Türkiye için uygun olan; tarım sektörüne dayalı, tüketime yönelik hafif sanayidir. Bunun için demiryollarına değil, karayollarına gereksinim vardır. Bu amaçla, ABD Federal Karayolları Teşkilatı (Federal Breau of Public Roads) Genel Müdür Yardımcısı H.G.Hilts tarafından hazırlanan Hilts Raporu 1948 tarihinde dönemin hükümetine sunulur. 1950 yılında çıkarılan yasa ile (bu rapor doğrultusunda) Ulaştırma Bakanlığı’ndan bağımsız Karayolları Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Marshall Yardım Planı ve Hilts raporu çerçevesinde, Türkiye’de karayolu taşımacılığı teşvik edilmiş ve demiryolları bir daha iflah olmamıştır. 1978’de başlayan İstanbul-Ankara Sürat Demiryolu projesi de kredi temini engellendiği için tamamlanamamış, yerine otoyol yapılmıştır. Hilts Raporu için ülkemize gelen ABD’li yetkililer lokomotif fabrikası kurulmamasını ve denizyolu taşımacılığının da teşvik edilmemesini istemişlerdir. Bu arada ABD kaynaklı krediler ile petrole dayalı bir işletmecilik olan dizel lokomotif işletmeciliğine geçmemize önayak olmuşlardır.

Dizel işletmeciliğine geçişte neden elektrikli tren işletmeciliğine geçmediğimiz gündeme bile gelmez iken iki Amerikan firmanın lokomotifleri arasında yapılan tercih ve ihale sürecindeki suçlama ve iddialar uzun bir zaman basının ve TBMM’ gündemini meşgul etmiş ve sonunda da yargıya taşınmıştır.

TCDD’nin 2007 yılında İspanya’dan satın aldığı hızlı tren setleri ile Ankara Eskişehir arasında 250 km/s hızla YHT işletmeciliğine başlamasının ardında Ulusal basında hem neden 350 değil de 250 km/s hem de hızlı tren hattı inşaatı km maliyetlerinin öngörülen maliyetleri aşması, işletmeciliğin güvenlik sertifikasının bulunmaması eleştiri konusu olmuş, muhalefet milletvekilleri tarafından da soru önergesi olarak TBMM’ye verilmiştir.

1960’lı yıllara göre ileri olduğu iddia edilen demokrasimiz YHT işletmeciliğine geçişteki iddiaları TBMM oturumlarında tartışamamış, ilgili bakanlıklar yazılı soru önergelerine yanıt dahi vermemişlerdir.

Son olarak; “Seferlerine Mart 2009’da başlayan Ankara-Eskişehir Yüksek Hızlı Tren hattının güvenlik raporunun süresi 2 yılda 3 kez uzatılmasına ve rapor maliyetinin de 3’e katlanmasına karşın hâlâ tamamlanmadığı ortaya çıktı. Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu’nun 25 Kasım 2010 itibarıyla hazırladığı “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları 2009 Yılı Raporu”nda, Esenkent-Eskişehir hat kesiminin güvenlik yönünden değerlendirilmesinin, gerekli ekspertiz raporlarının hazırlatılması işinin ihale sonucunda TÜV SÜD Teknik Güvenlik ve Kalite Denetim Ltd-TÜV SÜD RAIL GmbH firmasına verildiği belirtildi. Raporda; ara değerlendirmelerin yapıldığı, işlerin zamanında teslim edilemediği ve çalışmaların sürdüğü bildirildi. Raporda “Esenkent-Eskişehir hat kesimi yapım işlerinin sözleşme bedelinde yüzde 49 mertebesinde artış olması nedeniyle işlerin tamamlanma süresi 28.02.2008 tarihine kadar uzamıştır. Yapım işleri öngörülen sürede bitirilememesi nedeniyle hattın 250 km/saat + yüzde 10 hıza uygun olarak sertifikalandırılmasına yönelik nihai rapor TÜV SÜD tarafından süresi içinde verilememiştir” ifadeleri yer aldığı gazete haberi yalnızca TCDD Genel Müdürlüğü tarafından yapılan yazılı basın açıklaması ile tepki görmüştür.

Sözü daha fazla uzatmadan Dizel Lokomotif işletmeciliğine geçiş yıllarımızda yaşananları basına yansıyan şekli ile hatırlayalım.

Amerika’dan 90 dizel lokomotif alınıyor

İlk partisi Şubat ayında gelecek lokomotiflerle Ankara İstanbul yolu 3,5 saat kısalacak.

Ulaştırma Vekâleti tarafından alınan bir karar gereği Ankara İstanbul arasında mazotlu lokomotif “motriser” kullanılması katileşmiş ve ilk parti olarak 90 motriserin siparişi yapılmıştır.

Bu ay sonlarında veya Şubat ayı hidayetinde memleketimize gelecek olan 5 motriser Ankara İstanbul arasındaki katarları çekecektir. Diğer 85 motriser geldikçe İstanbul Adana/İstanbul İzmir/İstanbul Diyarbakır/İstanbul Muş ve Ankara Zonguldak hatlarına dağıtılacaklardır. Buharlı lokomotif; kurumu, isi ve rötarı ile tarihe karıştıracak olan motrislerin çekim kuvvetleri fazla olduğu gibi, sarfiyatları da azdır. Motrislerin çekeceği Anadolu Ekspresi ile İstanbul Ankara yolu 3,5 saat kısalacaktır. Bu sürat sebebiyle raylar şimdiden değiştirilmiş, ayrıca bütün istasyonlardaki makaslar otomatik elektrikle işler şekle getirilmiştir. Bu ay içinde motrislerin mazot ikmallerini yerinde ve derhal yapabilmeleri imkânını sağlamak maksadıyla İstanbul Ankara arasında 10 istasyona mazot depolarının inşasına başlanmıştır. Böylece bütün trenler tedricen motrisler tarafından çekilecek ve büyük mikyasta bir kömür tasarrufu sağlanmış olacaktır.

Motrisli Katarlara daha fazla vagon eklenebileceğinden yolcuların yer sıkıntısı giderilmiş ve sıkışık yolculuk tarihe intikal etmiş bulunacaktır. İlk motriser Şubat ayının sonunda çalışmaya başlayacaktır.

02.01.1958 Milliyet

Amerika’dan 5 Dizel Lokomotif Geldi.

Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğünün Amerika’ya sipariş ettiği 90 dizel lokomotiften 5 tanelik bir parti şehrimize gelmiş ve birinci işletmeye teslim edilmiştir. Yeni makineler tecrübelerini müteakip sefere konulacaktır.

24.04.1958 Milliyet

Alpiskender ve Seren AP’den ihraç edildi.

Akarca ve Ünlü’ye birer yıl Yüceler’e altı ay Aksu’ya üç aylık ihraç kararı verildi. AP Yüksek hakem kurulu dün yaptığı toplantıda altılardan Ferit Alpiskender ile Suat Seren’i partiden tamamen ihraç etmiş, Mualla Akarca’ya bir yıl, Adil Ünlü’ye bir yıl, Mehmet Yüceler’e altı ay Cenap Aksu’ya üç ay geçici ihraç cezası vermiştir.

Ferit Alpiskender İhraç haberlerini öğrenince yarın basın toplantısı yaparak bazı açıklamalarda bulunacağını söylemiştir.

Oylamada Hakem Kurulu üyelerinin zaman zaman eşit oylar verdikleri görülmüş, ancak Başkanın bulunduğu tarafın kabul edilmesiyle ihraçlar sağlanmıştır.

18.05.1963 Milliyet

MP Dizel Lokomotiflerin İhalesiyle İlgili Meclis Tahkikatı Açılmasını İstedi

MP Milletvekillerinden Memduh Erdemir, İsmail Hakkı Akdoğan ve Haki Özmen tarafından Meclis Başkanlığına verilmiş olan ve 33 Dizel Lokomotifin ihalesi meselesi hakkında meclis tahkikatı açılmasını isteyen bir önerge dünkü birleşimde okunmuştur. Önerge bu hafta içinde gündeme alınacaktır.

MP milletvekilleri lokomotiflerin ihalesinde bazı himaye ve yolsuzluklar yapıldığına dair iddialar olduğunu lehine hareket edilen firma mümessilinin Başbakanın akrabası bulunduğunu, İnönü’nün oğlu ile iş ortaklığı yaptığını, eski Ulaştırma bakanı Öçten’in bu ihaleyle ilgili Japonya seyahatinin bu yüzden iptal edildiğini nihayet bakanlar arası iktisadi kurulda CHP’li bakanların oybirliği yaparak mesele hakkında bir karar varılmasını önlediklerini söylemekte ve Meclis tahkikatı sonunda halk efkarının aydınlığa kavuşacağını belirtmektedirler.

27.08.1963 Milliyet

Lokomotif İşi İçin Meclis Tahkikatı Açıldı.

Millet Meclisinin dünkü birleşiminde 33 dizel lokomotif ihalesiyle ilgili Meclis Tahkikatı açılmasına dair 3 MP milletvekili tarafından verilmiş olan önerge uzun tartışmalar sonunda büyük çoğunlukla kabul edilmiştir.

CHP Genel Sekreteri Kemal SATIR’ın teklifiyle her siyasi partiden bir üyenin katılacağı tahkikat komisyonu kurulması ve tahkikatın 15 gün içinde tamamlanmasına karar verilmiştir.

Ulaştırma Bakanı İhsan Şeref DURA’da hükümet adına yaptığı konuşmada tahkikat açılmasını istemekte olduğunu söylemiştir. CHP Genel Sekreteri Kemal SATIR’da bu talebe katılmış ve partisinin tahkikat açılmasına taraftar olduğunu söyleyerek CHP’li milletvekillerinden lehte oy kullanmalarını istemiştir.

Bu konudaki görüşmeler şöyle cereyan etmiştir.

Hakkı DOĞAN, Meclis tahkikatı açılması talebinin sebeplerini izah etmiştir. Akdoğan’ın açıkladığı noktalar şunlardır.

1. İhaleye General Elektrik, Alco ve General Motor firmaları talip olmuştur. General Motor, Lokomotiflerin Türkiye’de yapılmasına müsaade vermemiş, diğer firmalar ise şifahi olarak bunu kabul etmişlerdir. 5 yıllık plana göre General Motorun gerekli imalat izni vermemesi sebebiyle teklifinin tercih edilmemesi gerekmektedir.

2. General Motor Lokomotifleri, General Elektrik Lokomotiflerinden 13 bin dolar daha pahalıdır. 33 lokomotif için resmi kurdan hesaplanan fiyat farkı 4 milyon 100 bin liradır. Bu fiyat farkına rağmen General Motor lokomotiflerinin diğerlerine bir üstünlüğü yoktur. Aksine diğer iki firmanın lokomotifleri 200 beygir daha kuvvetlidir ve 4 zamanlı dizel motorlarıyla çalışmaktadırlar.

3. General Motor Lokomotiflerinde iki zamanlı motorlar bulunduğundan daha fazla akaryakıt kullanılmaktadır. 33 lokomotifin akaryakıt sarfiyatı yılda 3 milyon lira daha fazla olmaktadır.

4. General Elektrik lokomotifleri (DE 20001- DE 20005) halen Türkiye’de denenmiş ve iyi netice vermiştir. Yedek parça ve tamir masrafları cüzidir.

http://e40003.me.metu.edu.tr/DE20000/

Bu izahattan sonra Akdoğan ihaleyi inceleyen komisyonlar ve bu meselede görevlendirilen heyetlerin tutumu hakkında bilgi vermiş ve DDY’yi fabrikalar Dairesiyle Cer Dairesi uzmanlarından kurulmuş olan iki komisyonun Alco ve General Elektrik Lokomotifleri lehinde rapor verdiklerini buna rağmen satın alma komisyonunun Adapazarı, Eskişehir ve Sivas Fabrika müdürlerinden müteşekkil yeni bir komisyon kurarak meseleyi incelettiğini bu yeni komisyonun da lokomotiflerin yarısını bir firmadan öbür yarısını da diğer firmadan almak gibi garip bir karar verdiğini söylemiştir. Akdoğan’ın belirttiğine göre bundan da maksat hasıl olmayınca başka heyetler kurdurulmuş ve sonunda General Motor Firmasına ihalenin verilmesi kararı çıkarılmıştır.

İnönü Kürsüde

MP milletvekilinin konuşmasından sonra kürsüye gelen Başbakan İsmet İnönü “tahkikat” önergesiyle ilgili olarak şunları söylemiştir.

Dizel Elektrik lokomotifleri konusunda Millet Partisindeki arkadaşlarımızın Meclis Araştırması takririni dikkatle okuduk. Dikkatle dinledik. Esas itibarıyla konu, doğrudan doğruya Devlet Demiryolları idaresini ve onun bağlı olduğu Ulaştırma bakanlığını ilgilendirir. Hiçbir zaman bu konu hükümet içinde bir mesele mahiyeti olmamıştır.

Şimdi Ulaştırma bakanının vereceği cevaptan evvel benim söz almam takrirdeki şahsen beni, ailemi ve adları söylenmeyen yüksek makam sahiplerini ilgilendiren dedikodular kısmını aydınlatmak içindir.

Lehine hareket edildiği söylenilen firma mümessilinin akrabamız olduğundan bahsedilmiştir. General Motors’un mümessili olan “Özey” ailesi ile ailemizin eski ve yakın münasebeti vardır. Hemen ilave edeyim ki bunun gibi, bu ihalede bu firmanın rakibi bulunan General Elektrik firmasının mümessili olan “Koç” ailesiyle de ailece eski ve yakın dostluk münasebetlerimiz mevcuttur. Bu münasebetler birbirine rakip olmalarıyla da anlaşılıyor ki, iş hayatında hiçbir rol oynamazlar. Şimdi bir taraf için söylenilen söz, eğer ihaleyi General elektrik kazansaydı bu işlerin erbabı tarafından bizim aleyhimizde aynı şekilde öteki taraf içinde söylenecekti.

Bu lokomotif meselesinde oğlumun iş ortaklığı bahsine gelince, havadisin bir esası yoktur. Oğlumun General Motors ile lokomotif satışı ile ihale ile bir alakası dahi mevcut değildir. Bunu kesin olarak ifade ediyorum.

Başbakanla yakınlığı bulunan dergiden söz ediliyor. Siyasi hayatta benimle bu dergiden beraber bahsetmek muziplerin ve başı darda kalanların bir merakı haline gelmiştir. O müstakil bir dergidir. Birbirimizin siyasi düşüncelerimiz birbirine asla bağlı değildir. Bu noktayı da işaret ettikten sonra ilave edeyim ki bu derginin de ihaleden evvel himaye edildiği söylenen firmanın lokomotiflerinin tercih edilmesi yolunda neşren gayret gösterdiğini bilmiyorum. Eğer neşriyatı burada hikaye ederlerse, dergi kendilerine gereken cevabı verir. Benim bildiğim her gazetedeki ve iki firmanın ikisine de ait reklamları orada da gördüğümdür. Herhalde bu münakaşaya beni karıştırmak yersizdir. Bir bildikleri varsa dergiyle aralarında konuşsunlar biz de öğreniriz.

Bakanlıklar arası iktisadi kurulda lokomotif meselesi görüşülmüştür ve neticeye bağlanmıştır. Karma hükümetin numunesi olan bu karma kurul müştakil olarak çalışır. Bakanlar kuruluna bu konuda bir ihtilaf gelmemiştir.

Türkiye’de yüksek makam sahiplerinden bahsediliyor. Bir isim verilmediğine göre kimden bahsedildiğini anlamak mümkün değildir. Gaye daha ziyade zihinleri bulandırmak gibi geliyor. Bir isim verecek olurlarsa daha fazla şey söylemek mümkündür. Benim şimdi söyleyeceğim şudur: herkes emin olabilir ki hiçbir yüksek makam sahibi veya yakını bu konuda en ufak tesir ve ilgi sahibi olmamıştır.

AP LEHTE OY KULLANACAK

AP müşterek grubunun dün sabah yaptığı toplantıda 33 dizel lokomotifin ihalesiyle ilgili meclis tahkikatı açılmasına dair Millet partililerin verdiği önergenin lehinde oy kullanılmasına karar verilmiştir.

Lokomotif işinde şahsıma aileme partime ve yüksek makam sahiplerine yöneltilen isnat ve ithamların esası budur. Günlerden beri belirli çevrelerde yapılan kampanyaya karşı açıklama yapılmamış olması tarizinde bildiğim şudur: Ulaştırma bakanı arkadaşım lokomotif işinde neşriyatı takip edenlere cevap vermeye hazır olduğunu, yalnız ihale muamelesinin neticesini beklediğini bana bilgi olarak söyledi. İşin icabı neyse ona göre hareket etmesinin tabii olduğunu cevabını verdim. Bu ihalenin Devlet demiryolları bünyesinde açıldığı zaman bildiğime göre çok eskidir. Bu müddet esnasında iktidar içinde ve iktidar dışında bulunduğumuz zamanların hiçbir kısmında Ulaştırma bakanlığında bir tesirimiz bir ilgimiz ve en afaki manasında bir konuşmamız olmamıştır.

Sözümü bitiriyorum. Takririn şahsa taalluk eden kısımlarına cevap verdim. Dedikodu yapanların şüphe yaratmak arzularını karşılamaya imkan mevcut değildir.Bütün siyasi hayatımda yani kırk seneden beri hususiyle son on beş yıldır bunun tecrübelerini geçirdim.

Şimdi asıl dava üzerinde ve sorumlu bakan olarak hükümet adına Ulaştırma bakanı arkadaşım açıklama yapacaktır. Ümit ederim ki Ulaştırma bakanı böyle ihaleler bizim zamanımızda nasıl başlıyor ve nasıl seyir takip edip nasıl neticeleniyor bizim prensibimiz nedir bunu sizlere anlatacaktır. Benim bildiğim hiçbir yolsuz muamelenin vuku bulmadığıdır.

Büyük Meclis ne karara varırsa saygıyla karşılarız.

BAKAN AÇIKLAMASI

Başbakandan sonra kürsüye gelen Ulaştırma Bakanı İhsan Şeref Dura şunları söylemiştir:

Bu mesele hakkında basında yapılan dedikodular karşısında İsmail hakkı Akdoğan’ın gösterdiği hassasiyet yerindedir. Böyle bir tahkikatın açılmasını yerinde ve luzumlu görüyorum. Ancak mesele halen krediyi açmış olan Amerikan Yardım heyeti Teşkilatında incelenmektedir. Bu inceleme krediyi açan Amerikan Hükümetinin kredi verme şartlarına göre devam etmektedir. Bir firmanın yaptığı müracaat incelenirken ona rakip olan diğer firmaların lehinde olabilecek bir tahkikat açılmasının doğru olup olmayacağı keyfiyetini takdirlerinize bırakıyorum.

Daha sonra başbakan yardımcısı Ekrem Alican söz alarak bakanlıklar arası iktisadi kurul başkanı sıfatıyla önergesindeki iddiaları cevaplandırmıştır.

Alican’ın verdiği izahat özetle şudur:

Lokomotif ihalesi Devlet Demiryollarında neticeye bağlandıktan sonra Ulaştırma bakanlığı tarafından İktisadi kurula intikal ettirilmiştir. Komisyonda bir partiye mensup bakanların baskısıyla müspet karar alındığı iddiaları gerçekten tamamen uzaktır. Zira iktisadi kurulda üç YTP’li üç CHP’li bir CKMP’li bakan mevcuttur.

Alican bu noktada şöyle demiştir.

Orada vazife görenler böyle baskılara boyun eğecek kimseler değillerdir. Ayrıca baskı yapmaya teşebbüs edecek insan da yoktur. Mesele komisyona geldiği zaman Devlet Demiryolları görevlilerini çağırıp General Motor firmasının daha pahalı lokomotiflerini tercih sebeplerini sorduk. Uzmanlar bu lokomotiflerin kalite bakımından çok daha üstün olduğunu neticede daha ucuza geldiğini söylediler. Şartnamelerin idare teklifleri ilgilendiren kısımlarında General Elektrik firması lokomotifleri Amerika’da teslim edeceğini ve anlaşmazlık çıktığı takdirde yetkili merci olarak New York Mahkemelerini tanıdığını belirtmekteydi. Ancak genel şartnamelerde lokomotiflerin Türkiye’ye teslimi şartının da “kabili kabul” olabileceğini belirtmiş idi. Devlet Demiryolları görevlilerine General Elektrik firmasının bu konuda kesin bilgi vermesini ve kati olarak Türkiye’ye teslimat karaları olup olmadığını öğrenmek istedik. İlgililer bu firmadan kati cevabı aldılar ve meseleyi tekrar iktisadi kurula getirdiler. Bize ikince defa verdikleri izahatta General Motor lokomotiflerinin teknik ve kalite bakımından üstünlükleri yüzünden General Elektrik lokomotiflerine tercih edildiğini bildirdiler. İktisadi kurulda takdiri devlet demiryolları idaresine bıraktı. İktisadi kurul her iki müzakerede de kararını ittifakla almış, arada bir ihtilaf olmamıştır.

BAKAN TEKRAR KONUŞUYOR

Alican’dan sonra kürsüye tekrar gelen Ulaştırma bakanı İhsan Şeref Dura talepte bulunan firmaların adlarının açıklanmasından sonra şahsen tahkikat yapılmasını talep ettiğini açıklamıştır.

MP milletvekili Memduh Erdemir önergeyi hiçbir şahsı itham etmek için vermediğini, gazetelerdeki ithamları araştırmak için verdiğini söylemiş ve Devlet Demiryolları Genel Müdürünün kendisine dosyayı göndermediğini ifade etmiştir.

Şahsı adına konuşan CHP milletvekili Suphi Baykam Memduh Erdemir’i General Elektrik’in meclis kürsüsünde propagandasını yapmakla itham etmiş ve delil olmadan yolsuzluk iddialarında bulunmanın doğru olmadığını bildirmiştir.

ÖNERGE SAHİBİ KÜRSÜDE

Önerge üzerindeki konuşmalara cevap vermek için kürsüye gelen Akdoğan; milli vicdani rahatsız eden ve halkoyunda tereddüt uyandırabilecek olan söylenti veya iddianın hele devlet ve hükümetin başındakiler de şamil olursa biran önce aydınlığa çıkarılmasının faydalarından bahsetmiş önergenin başka bir hedef gütmediğini tekrarlamıştır. Akdoğan; Başbakan İnönü’nün bu mesele hakkındaki izahatından tatmin olmadığını da beyan etmiştir.

MP’LİLERİ SİNİRLENDİREN SÖZLER

Daha sonra söz alan CHP kars milletvekili Hasan Erdoğan MP’lileri sinirlendiren bir konuşmayla bu gibi dedikodulara hükümette sorumlu şahısların adlarının bilhassa bir siyasi yatırım olarak karıştırıldığını iddia etmiştir. Bu taktik çok basit önümüzdeki mahalli seçimlerde elinizde bir malzeme olsun diye bu önergeyle ortaya çıktınız, ben de silaha silahla mukabele edeceğim. Mademki başkalarının iddialarının buraya tahkikat olsun gayesiyle getiriyorsunuz bende sizlerin karşı firmaların avukatı olduğunuzu para aldığınızı iddia edebilirim. Bu da sizlerinki kadar bir iddiadır demiştir. Bu sözler MP sıralarından şiddetli protestolara yol açmıştır.

Erdoğan’a cevap veren Osman Bölükbaşı partisinin hiçbir zümre menfaatini korumak gibi bir müseccel durumu olamayacağını belirtmiş, kimsenin avukatlığını yapmak bizim partinin sicilinde mevcut değildir demiştir.

Ulaştırma bakanı İhsan şeref Dura tekrar kürsüye gelerek DDY teknik heyetlerinin lokomotiflerle ilgili raporlarını okumuş ve tahkikat açılmasını şiddetle müdafaa etmiştir. Dura DDY görevlilerinin kendisinden bu ricada bulunduklarını hiç kimsenin şaibe altında tutulamayacağını sözlerine eklemiştir.

CHP Milletvekili Kemal Satır’da grup adına yaptığı konuşmada: Gazete havadislerine dayanılarak kasti mahsusla bir partiyi bir hükümeti iftiraya mazur bırakan önergeyi veren arkadaşlarıma teşekkür ederim. Böylece zan altında bulunanlar şaibeden kurtulacaklardır demiştir. Satır çok partili rejime geçildiğinden bu yana İnönü hakkında çeşitli iftira kampanyaları açılmış olduğunu, fakat yapılan tahkikat sonunda hiç birinin de doğru çıkmadığını söylemiştir. Satır partisi bakımından da tahkikat açılmasını arzu ettiklerini ifade etmiştir.

Müzakerelerin yeterliliğine dair önergenin kabulünden sonra Meclis tahkikatı açılmasına dair Kemal Satır’ın verdiği önerge oy çoğunluğu ile kabul edilmiştir. 5 CHP li Milletvekili karara muhalif kalmıştır.

28.08.1963 Milliyet

Lokomotif Tahkik Komisyonu Seçildi.

Komisyon Yaşa (YTP), Giritlioğlu (CHP) Erdemir (MP) ve Baran (CKMP)’den müteşekkil.

Millet Meclisinin dünkü toplantısında Amerika’dan ithal edilecek 33 Dizel Elektrik lokomotifinin ihalesi konusunda iç tüzüğün 177. Maddesi gereğince dünkü birleşimde kurulması kabul edilen tahkikat komisyonunun üye seçimi yapılmıştır.

Parti gruplarının gönderdiği adaylardan Siirt Milletvekili Adil Yaşa (YTP), Edirne Milletvekili Fahir Giritlioğlu (CHP), Kırşehir milletvekili Memduh Erdemir (MP), Balıkesir Milletvekili Mehmet Turgut (AP) ve Konya milletvekili İrfan Baran (CMKP) bu komisyona seçilmişlerdir.

29.08.1963 Milliyet.

Lokomotif Tahkikatında 2 bin sahife vesika toplandı

Devlet Demiryollarının Amerika’dan alacağı 33 dizel lokomotif ile ilgili olarak tahkikat yapan meclis komisyonu dün bir açıklama yaparak 2000 sahife kadar vesika toplandığını, General Elektrik fabrikası Müdürü Mr. Sorell’in üçbuçuk saat dinlendiğini, önceki gün Devlet Demiryolları ile Fabrikalar Dairsi ilgililerinin ifadelerine başvurulduğunu bildirmiştir.

13.09.1963 Milliyet

Lokomotif İhalesi tahkikat raporu iki güne kadar meclise getiriliyor

33 Dizel lokomotifinin ihalesiyle ilgili Meclis soruşturmasını yöneten komisyon başkanı Siirt milletvekili Adil Yaşa dün yaptığı basın toplantısında komisyonun tahkikat safhasını bitirdiğini ve raporu iki gün içinde tamamlayarak Meclis Başkanlığına vereceğini açıklamıştır.

24.09.1963

Meclis tahkikatı istendi.

Tahkikat Komisyonu; Ulaştırma Bakanı, DDY Genel Müdürü ile 10 Daire Müdürünü suçlu buldu.

Suiistimalde tesirler olup olmadığı yolunda kat’i bilgi edinilemedi.

Meclis araştırma komisyonu Amerika’dan ithal edilecek 33 lokomotif konusunda Ulaştırma bakanı İhsan Şeref Dura, Devlet Demiryolları Genel Müdürü İhsan Pulat ve 10 Daire Reisini suçlu görerek haklarında “meclis tahkikatı açılmasına” oy birliği ile karar vermiştir.

Komisyonun hazırladığı rapor önümüzdeki hafta Meclis genel kurulunda görüşülecektir. Meclis, bu karar uyduğu takdirde teşkil edilecek komisyon tahkikata başlayacaktır.

Komisyon adına basın toplantısında açıklamada bulunan CMKP Konya milletvekili İrfan Baran Bakan ve Genel Müdürden başka aşağıdaki şahısları da suçlu gördüklerini söylemiştir. “Geçici Satınalma Komisyonu başkanı DDY genel Müdür Muavini Hakkı Uzgan, Satınalma Komisyonu üyeleri Cer Dairesi Başkanı Hakkı Tomsu, Malzeme Dairesi başkanı Fevzi Özil, Hukuk Müşaviri Abbas Çetin, Hareket Dairesi Başkanı Sıtkı Baykara, Teknik Kurul Başkanı Edip Sirmen, Muhasebe Başkanı Niyazi Şahin ile Müdürler Kurulu Üyeleri Müdür Muavinleri Halil Geymiyanlıgil, Neylan Ünsaç, Genel Müdür Muavini Alaaddin Ersu” demiştir.

Baran izahatına söyle devam etmiştir “bu görev suiistimalinin menfaat mukabilinde veya siyasi yahut özel tesirlerle mi vuku bulduğu hususunda komisyonumuz kafi derecede bilgi sahibi olamamıştır. Fakat görev suiistimalinin bulunduğuna ittifak edilmiştir. Lehinde sayılabilecek bazı davranışlarına rağmen böyle önemli ve büyük bir işte suiistimal iddialarından haberdar olduğu halde murakabe ve takip görevini yapmadığı, komisyonumuzun yine ittifakla kani olduğu Ulaştırma bakanı İhsan Şeref Dura’nın da görevini ihmal ettiği sonucuna varılmıştır.”

28.09.1963

Tahkikat raporu bu hafta görüşülecek

Meclis tahkikat kararı verirse duruşmaya Anayasa Mahkemesi bakacak. Amerikadan satın alınan 33 dizel lokomotifinin ihalesi ile ilgili Meclis araştırma Komisyonu tarafında hazırlanan rapor bu hafta içinde Meclis Birleşik Genel Kurulunda görüşülecektir. Araştırma Komisyonu başta Ulaştırma Bakanı İhsan Şeref Dura olduğu halde Devlet Demiryollarında görevli 11 yüksek dereceli memuru ihale muamelesinde suçlu görmüş ve bunlar hakkında “meclis tahkikatı” açılmasını istemiştir.

30.09.1963 Milliyet

Lokomotif İşi bugün Mecliste görüşülüyor

TBMM bugün toplanacaktır. Birleşik toplantı gündeminde Amerika’dan ithal edilecek 33 dizel lokomotifinin ihalesi konusunda soruşturma açılmasına dair önerge bulunmaktadır.

09.10.1963 Milliyet

Lokomotif meselesi mecliste görüşüldü.

Ulaştırma Bakanı hakkında tahkikat açılmasını isteyen MP önergesi saat 20’de ekseriyet kalmadığından sonuca bağlanamadı.

TBMM nin dünkü toplantısında beş MP li Milletvekili tarafından verilen ve Ulaştırma Bakanı İhsan Şeref Dura hakkında 33 Dizel Lokomotifin ihalesi ile ilgili Meclis Tahkikatı açılmasını isteyen önerge görüşülmüştür.

Müzakereler saat 20’ye kadar devam etmiş ve salonda ekseriyet kalmadığından görüşmelere Çarşamba günü devam edilmesi kararlaştırılmıştır. Lokomotif ihalesini araştırmak için kurulan komisyon raporu da Salı günü ele alınacaktır.

Dünkü görüşmelerde ilk sözü Araştırma Komisyonunun MP li üyesi Memduh Erdemir almış ve komisyon raporunun okunmasını istemiştir. Bu konudaki önerge reddedildikten sonra Memduh Erdemir tekrar kürsüye gelerek raporun mutlaka okunması gerektiği yönünde bir konuşma yapmıştır.

11.10.1963 Milliyet

33 Lokomotif Alınmıştı

12.10.1963 tarihli Milliyet Gazetesinde İsmail CEM imzası ile yayınlanan haberde “bir ihale yapıldı, 33 lokomotif alındı. Bu işlemdeki muhtemel yolsuzluk, günlerden beri herkesi ilgilendiriyor. Lokomotif işinde belki de hiçbir pürüz yok. Fakat bu çeşit olaylarda kolaylıkla yolsuzluk yapılabileceğine halk inanmış bir kere. İpar’ın gemilerini 27 Mayıs’ın ortaya çıkardığı suiistimalleri kimse unutamıyor. Devletin yaptığı ihalelerde şöyle bir durum var. Devlet mal alacak. Satmak isteyen şirketler teklifini bildiriyor. Satıcı bu işten büyük kazanç sağlayacağından bazı hallerde malı seçecek olan kişilere hemen baskı başlıyor. Kimisi akrabadan mektup getiriyor, kimisi kardan hisse teklif ediyor. Bu gibi seçimlerin kılıfı da hazır. Efendim biz pahalı olanı seçtik ama teknik bakımdan diğerinden üstün. Ya da seçtiğimiz diğerinden düşük kalitede ama aşağıdaki fiyat farkı bize onu tercih ettirdi. Gibi belirli laflar. Bu işlerde güçlü bir kontrol sisteminin olmamasının iki kötü neticesi var. Bir defa çok kolay para kazanıldığından sorumlu kimseler dürüstçe hareket etseler bile insan kafasındaki sual işaretini söküp atamıyor. Diğer bazı kimseler ise kontrolsüzlükten faydalanıp havadan para kazanıyor. Halkın ödediği vergilerle servet yapıyor.

33 lokomotifinin ihalesi Millet Meclisine intikal eden son tahkikat dosyası oldu. Lokomotiflerin hikayesi bundan bir süre önce gazetelerin neşriyatı ve üç MP milletvekilinin verdiği önergede yapıldığı iddia edilen yolsuzluk anlatılıyordu.

Devlet Demiryolları 33 lokomotif almaya karar vermiş bunun üzerine bir ihale yapmıştı. Yani bu lokomotifleri satmak isteyenler birer teklif hazırlayıp müracaat edecekler lokomotiflerin fiyatını teknik durumunu bildireceklerdi.

İlgili makam ise bu teklifleri inceleyip devletin menfaatine en uygun olanını (kanun böyle diyor) seçecekti.

Lokomotifleri satmak için üç şirket müracaat etti. Bunlardan biri sonradan ihaleye katılmaktan vazgeçti. İki firma karşı karşıya kaldılar. General Motor ve General Elektrik, Teklifleri inceleyen ilgililer General motorun lokomotiflerini tercih ettiler ve işler bundan sonra karıştı. Tercihte yolsuzluk yapıldığını iddia edenler şçyle diyor.

1.Tercih edilen General Motor lokomotifleri teknik olarak General Elektrik’in lokomotiflerinden üstün değildir.

2. Buna rağmen daha pahalıdır. Aradaki fiyat farkı tam 4 milyon 100 bin liradır.

3. Daha fazla akaryakıt kullandıklarından bu 33 lokomotif her yıl 3 milyon liralık lüzumsuz masraf yaratacaktır.

4. Seçilmeyen General Elektrik lokomotifleri Türkiye’de denenmiş ve beğenilmiştir. Yedek parçası ve tamiri ucuzdur.

5. Peki bütün bunlara rağmen neden General Motor’un lokomotifleri tercih edildi?

Meclis konuyu önemli bularak araştırma komisyonunun kurulmasına karar verdi. Araştırma Komisyonunun raporunda Ulaştırma Bakanı ile 10 yüksek memurun komisyon tarafından sorumlu görüldüğü belirtiliyor.

Meclis meseleyi görüşmek üzere 9 Ekim günü toplandı. Fakat milletvekilleri maça gideceklerinden konuşmalar tamamlanamadı. (09 Ekim 1963 TÜRKİYE-Romanya: 0–0 Özel Maç) Ertesi gün gece meseleyi ele alan meclis bu sefer de çoğunluk kalmadığından görüşmeyi bitiremedi. Olay önümüzdeki günlerde tekrar görüşülecek.

Tabii bu iki şarta bağlı.

1. Yeter sayıda milletvekili ve senatörün görüşmelerde bulunması,

2. O gün önemli bir futbol maçının olmaması.

12.10.1963

Rapor Okunacak

Amerika’dan ithal edilecek 33 Dizel lokomotifinin ihalesi ile ilgili Meclis Araştırma Komisyonu tarafından hazırlanan rapor” yarın Millet Meclisinde görüşülecektir.

Mecliste yapılacak görüşmeler sonunda herhangi bir karar alınmayacak sadece olay hakkında milletvekilleri bilgi edinmiş olacaktır.

14.10.1963 Milliyet

Ulaştırma Bakanı Hakkında Meclis Tahkikatı İstenecek

Tabii Senatörlerden Sami Küçük ile Bağımsız Antalya Milletvekili Nihat SU 33 Dizel lokomotifinin ihalesi ile ilgili olarak Ulaştırma Bakanı Ferit Alp İskender hakkında “meclis soruşturması” açılması için bir önerge hazırlamışlardır.

Meclis başkanlığına verilecek olan önergede Bakanın bu ihale konusunda “bir firmayı nüfuzunu kullanmak suretiyle himaye ettiğinin açıkça tayin ve tespit edildiği” belirtilmektedir.

Soruşturma sebepleri şunlardır.

1. General Elektrik Lokomotiflerinin 1959 yılında hizmete giren 5 inden dördünün normal 30 yıllık ömründen çok evvel ve üç buçuk milyon liradan fazla yedek parça sarf edilmiş olmasına rağmen hizmet dışı bulunması

2. ABD makamları tarafından ihalenin yapılması hususunda 31 Mart 1964 tarihine kadar daha esaslı inceleme yapılması için zaman verilmesi ve Bakanın bir uzatma vukuunda olayı yeniden inceleyeceğini Senato’da titizlikle belirtmiş olması

3. Bakanın General Elektrik Lokomotiflerine ait yedek parça ithali ve sarfiyatı hususlarında bir birini tutmayan hilafı hakikat beyanlarda bulunması

27.02.1964 Milliyet

Ulaştırma Bakanı Açıkladı

Ulaştırma Bakanı Alpiskender sorumlulukları iddia edilen memurların en mühim mevkileri işgal ettiklerini ifade ederek şöyle devam etmiştir. ” bunları derhal görevlerinden uzaklaştırmayı zorlayan bir hüküm kanunlarımızda yoktur. Ancak Bakanın takdir hakkı vardır. Bunların görevlerinden alınmaları halinde yerlerine yenilerinin temini gerekmektedir. Herhangi bir adaletsizliğe meydan vermemek için esaslı bir incelemede bulunmam tabiidir. Savcılık tahkikatını bitirerek ilk tahkikatın açılmasını talep edince tasarruflarımı kullanabilmek için gerekli temas ve araştırmalarıma başladım. Bu husustaki çalışmalarım da devam etmektedir. Burada gecikmiş bir mesele yoktur.

Bakan açıklamasında daha sonra şunları söylemiştir. ” işe başladığım zaman AİD tarafından verilen kredinin yanmasına dört günlük bir mühlet vardı. Zamanında hareketimle hem tahkikatın süratle ve hiçbir müdahaleye meydan vermeden tarafsız bir şekilde sonuçlanmasını sağladım, hem de kredinin yanmasını önledim. Hükümet te bu kredinin kullanılmasına benden önce karar almış bulunmaktaydı.

Bakan 1959 da alınan beş GE lokomotifinin tabii ömürleri olan 30 yılı doldurmadan hizmet dışı bırakıldığı yolundaki iddialar üzerinde durduğunu bildirmiştir.

Bakan AİD tarafından 31 Marta kadar uzatılan tetkik süresinin ikinci ihalenin bozulup üçüncü ihaleye gidilmesi ile ilgili olmadığını, GE lokomotiflerine ait yedek parça ihlali hakkında verdiği bilgilerin firmadan aldığı mektupları açıklamaktan ibaret bulunduğunu bildirmiştir.

Alpiskender, üçüncü ihale hakkında şunları söylemiştir. “kesinleşmiş tatbik safhasında ve icrasına bağlanmış ihalenin hükümleri ortada dururken GM’nin sayın mümessilinin teklif etmiş olduğu fiili denemelerin yapılmasına her aklıselim takdir eder. Eğer AİD ikinci ihaleyi bozup yeni tedbir almakta demiryollarını serbest bıraksa idi birçok yeni tedbirler alınabilirdi”

02.03.1964

Alp İskender için soruşturma istendi.

Tabii Senatörlerden S.Küçük, S.Gürosoytrak, S.Karaman, H.Tunçkanat Bağımsızlardan Nihat Su ve Vasfi Gerger YTP’den Vahap Kışoğlu, CKMP’li Enver KÖK ve AP milletvekili İhsan Ataöv’ün müştereken imzaladıkları bir önerge ile 33 Dizel Lokomotifinin ihalesi konusunda Ulaştırma bakanı Ferit Alpiskender hakkında Meclis Soruşturması açılması talep edilmiştir.

Soruşturma takririnde tahkikat açılması isteğine sebep olarak şunlar gösterilmektedir.

4. General Elektrik Lokomotiflerinin 1959 yılında hizmete giren 5 inden dördünün normal 30 yıllık ömründen çok evvel ve üç buçuk milyon liradan fazla yedek parça sarf edilmiş olmasına rağmen hizmet dışı bulunması

5. ABD makamları tarafından ihalenin yapılması hususunda 31 Mart 1964 tarihine kadar daha esaslı inceleme yapılması için zaman verilmesi ve Bakanın bir uzatma vukuunda olayı yeniden inceleyeceğini Senato’da titizlikle belirtmiş olması

6. Bakanın General Elektrik Lokomotiflerine ait yedek parça ithali ve sarfiyatı hususlarında bir birini tutmayan hilafı hakikat beyanlarda bulunması

08.03.1964 Milliyet

Alp İskender Hakkında Tahkikat İsteği Görüşüldü

TBMM’de dün 33 lokomotifin ihalesi ile ilgili Ulaştırma Bakanı Alpiskender hakkında Meclis soruşturması açılmasını isteyen önerge görüşülmüştür.

İlk konuşmayı AP senatörü İhsan Sabri Çağlayangil’in yapması ve DDY’nin bu ihale yüzünden 30 milyon lira zarara girdiğini belirtmesinden sonra önerge sahiplerinden Nihat SU söz almıştır. Nihat SU, ihalenin salim bir şekilde sonuçlandırılması için tarafsız bir heyet kurulmasını ve nihai kararın ondan sonra verilmesini istediklerini, fakat Bakanın buna yanaşmadığını belirtmiş ve General Motor ile General Elektrik lokomotifleri hakkında bilgiler vermiştir.

Buna göre Devlet Demiryollarının istediği G16 tipi lokomotiften General Motora 500 adet imal ettiği halde General Elektrik hiç imal etmemiştir. Ayrıca Amerika Birleşik devletleri Demiryollarında 19812 GM, 539 da GE lokomotifi çalışmaktadır. GE yabancı memleketlere sadece 19 lokomotif satmıştır. Bunların beş tanesi 1958 de bize satılmış 6 yıl içinde 4 tanesi hurdaya çıkmıştır.

Nihat SU, ABD’nin ihaleyi 31 marta kadar uzattığını bildirmesine rağmen Bakanın süre 31 Aralıkta biteceği gerekçesiyle ihaleyi bir buçuk gün içinde General Elektrik firmasına verdiğini bildirmiştir.

Bakan Konuşuyor

Nihat SU’ dan sonra söz alan Ulaştırma Bakanı Ferit Alpiskender önergedeki maddelere birer birer cevap vermiş 25 Aralık’ta Bakanlığa geldiği zaman kredinin uzatılması için ABD ile yaptığı temasta şifahen söz verildiğini fakat bunun yazı ile teyidinde geç kalındığını bu yüzden kredinin yanmasından endişe duyarak ihalenin 31 Mart’tan evvel kararlaştırıldığını ifade etmiş ve kredi müddetinin uzatılma sebebinin sadece GE firmasıyla mukavele akdedilmesi için yeter zaman verilmesiyle ilgili olduğunu, mektuplardaki ifadenin ihaleyi yeni baştan incelemek manasına gelemeyeceğini söylemiştir.

DDY Genel Müdürü Dün Bakanlık Emrine Alındı

Devlet demiryolları genel Müdürü İhsan PULAT dün Ulaştırma Bakanı Ferit Alpiskender tarafından Bakanlık emrine alınmıştır.

Genel Müdür 33 Dizel lokomotifin ihalesine ismi karıştığı için Bakanlık emrine alınmış bulunmaktadır.

Bakan, Dizel lokomotiflerin normal ömürlerinin 20 yıl olduğunu iyi kullanıldığı takdirde bunun 50 yıla kadar çıkabileceğini söylemiş 5 GM Lokomotifi için 5,5 yılda 111 bin dolarlık yedek parça kullanıldığını, bunun lokomotif başına yılda 19 bin dolar olduğunu belirtmiştir.

Alpiskender GE lokomotiflerinin GM lere nazaran 200 beygir daha yüksek cer kabiliyeti bulunduğunu GE firmasının 1884 ten 1960 kadar 28 bin lokomotif imal ettiğini ve son altı yılda GM lokomotiflerine daha üstün vasıfta imalatta bulunduğunu bildirmiştir.

Soruşturma önergesi üzerinde 26 kişinin söz almış olduğunu bildiren Başbakan vaktin gecikmesi sebebiyle müzakereyi bugün saat 14’e bırakmıştır.

19.03.1964 Milliyet

40 Lokomotif için sözleşme imzalandı

Ferit Alpiskender GE firmasının lokomotif sayısının 40’a çıkarılması üzerine yüzde bir tenzilat yapıldığını söyledi.

Ulaştırma Bakanı Ferit Alpiskender dün 10 milyon dolarlık AİD kredisiyle General Elektrik firmasından 40 lokomotif alınacağını firma ile mukavelenin imzalanmış ve Amerika’ya gönderilmiş olduğunu açıklamıştır.

Bakan lokomotif adedini 40’a çıkarmak suretiyle firmanın %1 tenzilat yapmasının sağlandığını, bunun 8,3 milyon dolar tutacağını, geri kalan para ile de yedek malzeme hususi bakım takımları depo ve atölyelere ait tezgah ve techizat alınacağını söylemiştir.

Alpiskender 21500 beygir gücünde olan lokomotiflerden ilk 13 adedinin akreditif açılmasından 8 ay sonra geri kalan 27’sinin de ondan 4 ay sonra memleketimize geleceğini garantinin bir ila üç yıl olduğunu GE firmasının halen Türkiye’de bulunan 5 lokomotifi çalıştıracak yedek parçaları uçakla göndereceğini bunların 2-3 ayda servise gireceğini de belirtmiştir.

Bakanın ifadesine göre AID lokomotiflerin GE firmasına ihalesini 8 Ocak tarihinde onaylamış olmasına rağmen DDY mensupları mukavele akdetmek işini ağırdan almışlar, ancak bakanın yazısı üzerine muameleyi süratlendirmişlerdir.

DDY’de Değişiklik

GM ihalesinden ötürü mahkemeye verilmiş olan memurlar hakkında neden idari karar alınmadığına dair bir soruya Ulaştırma Bakanı şu cevabı vermiştir. ” Yeni kabul edilen Reorganizasyon kanununun Bakana bahşettiği bazı yetkileri kullanarak yeni bir kararname hazırladım. Bunu şimdiden açıklayamam, ayrıca DDY idaresinin yetkisinde olan bazı kadro değişiklikleri de yapılacaktır.”

29.03.1964 Milliyet

11 DDY memurunun duruşmasına başlandı

33 Dizel Lokomotifinin ihalesinde suçlu görülen 11 yüksek dereceli DDY memurunun muhakemelerine dün başlanmıştır.

Duruşmada demiryolcuların avukatları “davanın hukuki bir dayanağı olmadığını, muallâkta bir davaya bakılamayacağını” ileri sürmüşlerdir.

Mahkeme ileri sürülen bu iddiayı reddetmiş ve mahkemeye devam etme kararı almıştır. Duruşma şahitlerin dinlenmesi için başka bir güne bırakılmıştır.

16.04.1964 Milliyet

Yeni Dizel Lokomotifler Yük Katarları Çekiyor

　

Isıtıcısı olmayan lokomotiflerin yolcu trenlerinde çalıştırılması için tanesi 300–400 bin liraya mal olan sofaj vagonları yapılıyor.

Isıtma tertibatı olmadığı için 24 yeni dizel lokomotif yalnız yük katarlarını çekmektedir. 33 Lokomotiften servise giren 24’ü zaman zaman manevra makinesi olarak kullanılmaktadır.

Orijinal sofajı olmayan bu lokomotiflerin kış mevsiminde yolcu katarlarında kullanılmasına imkan olmadığı belirtilmektedir. Ancak katara bağlanacak bir sofaj vagonuyla yeni lokomotifler yolcu trenlerinde kullanılabileceklerdir.

Bu gerekçeyle Eskişehir’de sofaj vagonu imaline başlanmıştır. Bunlardan ilki geçen hafta tecrübe seferlerine başlamıştır. Sofaj vagonları katarların arkasına bağlanmakta katara arkadan öne doğru sıcaklık vermektedir. Bir sofaj vagonunun maliyeti 300 ile 400 bin liraya çıkmaktadır. Ancak bu kesin bir maliyet rakamı değildir. Çünkü vagonların imalatı grup halinde yapılmakta, bunun için maliyetin daha yüksek olabileceği söylenmektedir.

21.01.1965

1966

Alpiskender ve Açar AP’ye Girdi

AP’den istifa ederek uzun bir süre bağımsız kalan Ferit Alpiskender ile AP kurucularından olup sonra CHP’ye giren ve daha sonra istifa edip bağımsız kalan Emin Açar dün AP’ye girmişlerdir. AP’nin yeni girenlerle Senato’da ki üye sayısı 94’e çıkmış buna karşılık AP dışındaki senatör sayısı 91’e düşmüştür.

27.07.1966 Milliyet

Sonuç:

1. 29.03.1964 tarihli Milliyet gazetesindeki haber ve TCDD’nin sahip olduğu Lokomotif kataloguna bakınca TBMM’de yaşanan tartışmalar üzerine General Motor ile imzalanan lokomotif alım ihalesinden vazgeçilerek 10 milyon dolarlık AİD kredisiyle General Elektrik firmasından 40 adet DE 21500 lokomotif alınmıştır.

2. 1964–1970 arası yıllara ait gazete arşivlerinde yaptığımız araştırmada ve TCDD’den emekli personel’e sorduğumuz sorularda, 33 Dizel Lokomotifinin ihalesinde suçlu görülen 11 yüksek dereceli DDY memurunun yargılamasının sonucunda ne karar çıktığını öğrenemedik.

 

Dizel Lokomotif tarihimizde

GE’nin 20 binlik ve 21500 lük makinelerinden sonra, Alstom’un De18 binlik ve 24 binlik makinelerine geçilmiş, sonra GM nin 22 binlik ve 33 binlikleri ile devam edilmiştir. 2011 yılına geldiğimizde tekrardan GE’ ye dönüş yapılmıştır. (TÜLOMSAŞ ve General Elektrik (GE) 　Transportation ortak işbirliğiyle Avrupa’ya ihraç edilmek üzere imalatı tamamlanan ilk lokomotif için Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım’ın katılımlarıyla, 28 Şubat 2011 tarihinde Eskişehir’de bir tören gerçekleştirildi.)

 

Bilgi Notu:

GM lokomotiflerinin model listesi

http://www.lolkebijlsma.com/gm

2006’da Philip Wormald tarafından DE 21517’nin yük treni çekerken çekilmiş ses kaydı:
http://www.trainsofturkey.com/w/uploads/Traction/tcdd21517_p w.mp3

Ayşecik ile Ömercik filminde DE 21500 lokomotifi izleyebilirsiniz.

http://www.youtube.com/watch?v=H24DfoMhFTc&feature=related

21500 tipi lokomotifler hakkında ayrıntılı bilgi için:

http://kentvedemiryolu.com/icerik.php?id=518

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu