Yıl 1959 Haydarpaşa’ya Giriş 25 Kuruş

Haydarpaşa garın yüzlerce fotoğrafı var, bu fotoğrafların arkasında da birçok hatıra gizli olup gün ışığına çıkarılmayı beklemektedir. Haydarpaşa Garın markiz altındaki iç mekânında ihataların göründüğü fotoğraf çok ilgimizi çekmişti. Niçin yapılmıştır diye düşünür dururduk. Bu ihatalar buraya Haydarpaşa gara girecek yolcu karşılayıcı ve uğurlayıcılardan "duhuliye" adı altında ücret alınması amacıyla yapıldığı aklımıza gelmesi mümkün değildi.

Adnan Menderes’in başbakanlığını yaptığı 20. Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinde 11 Ağustos 1950–10 Kasım 1952 tarihleri arsında Ulaştırma Bakanı olarak görev yapan Seyfi Kurtbek döneminde 14.01.1952 tarihli Milliyet Gazetesinde "Haydarpaşa Garına Parayla Girilecek" başlığı ile bir haber yayınlanır.

Haberde; Haydarpaşa gara girecek vatandaşlardan 5 kuruşluk bir duhuliye ücreti alınması için Ulaştırma Bakanlınca incelemelerde bulunulduğu, bunun için Avrupa’ya otomatik bilet makinaları ısmarlanacağı, makinalara atılacak beş kuruştan sonra makinanın alt tarafından çıkan biletle Gar’a girileceği ifade edilmiştir.

Yapılan incelemelerin ardından birçok Avrupa Garında olduğu gibi Haydarpaşa Garında perona girecek karşılayıcı ve uğurlayıcılardan para alınması Ulaştırma Vekâleti tarafından karara bağlanır. Bu karar uyarınca Haydarpaşa Garın etrafının tel örgü ile çevirme işine başlanır. Bu işin tamamlanmasının ardından peron başına iki adet turnike konulacaktır. Turnikeler İsviçre’den getirilmiş olup para atılınca bileti otomatik olarak vermektedir. Makinaların yanında bulunan kapılarda da birer memur görevlendirilerek biletsiz veya hamal kılığında kişilerin gara girişinin engelleneceği ifade edilmiştir. Bu uygulamanın düşünüldüğünde gara giriş 5 kuruş olacağı söylenirken uygulama için inşa ve düzenleme işine başlanıldığında ücret 10 kuruşa çıkartılmıştır. Biletli tren yolcuları perona giriş ücretinden muaf tutulmuşlardır.

TCDD Umum Müdürü Sefa Yalçuk yaptığı açıklamada " bu işi prensip olarak kabul ettik, gara giriş paralı olacak" dedi. Yolcu ve yük taşıma ücretleri sorulduğuna ise Umum Müdürü Yalçuk " Beynelmilel ücretleri takip ederek ayarlama yapmamız gereklidir. Bu konuda hükümetimizden emir almış değiliz. Fiyatlarımız Avrupa’ya göre düşüktür" demiştir.

17.08.1958 tarihinde Milliyet Gazetesinde "Haydarpaşa ve Ankara Garları Tanzim Edilecek" başlığı altında yayınlanan haberde tren istasyonlarının Avrupa şehirlerinde olduğu gibi modern hale getirmesi için Ulaştırma Vekâletince kararlaştırıldığı dile getirilmiştir. Tren yolcularını karşılayıcı ve uğurlayıcılardan para alınması uygulamasına ilk olarak Ankara ve Haydarpaşa garlarından başlanılacağı ifade edilmiştir.

Adnan Menderes’in başbakanlığını yaptığı 23. Türkiye Cumhuriyeti ve 5. Menderes Hükümetinde 1 Kasım 1958 – 9 Aralık 1959 tarihleri arsında Ulaştırma Bakanı olarak görev yapan Muzaffer Kurbanoğlu döneminde Haydarpaşa Gara girişte tren yolcularını uğurlayıcı ve karşılayıcılardan ücret alınması uygulamasından ilk önce vazgeçilir. 12.01.1959 tarihli Milliyet Gazetesinde "Haydarpaşa Garına Giriş Ücreti Alınmayacak" başlığı ile yayınlanan haberde ihataların tamamlanmasına ve turnikelerin gümrüğe gelmiş olmasına rağmen uygulamadan vazgeçildiği turnikelerin İETT tarafından işletilen TÜNEL’e konulması için İETT ile temaslara başlanıldığı belirtilmiştir.

 

Uygulama Sirkeci’de Başladı

Garlara girişte yolcu uğurlayıcı ve karşılayıcılardan ücret alınmasına ilk olarak 01.05.1959 tarihinde Sirkeci Gar’da başlanılmıştır. 02.05.1959 tarihli Milliyet gazetesinde uygulama "Garlara Girenlerden 25 Kuruş Alınacak" başlığı ile duyurulmuştur. Uygulama ilk düşünüldüğünde giriş için 5 kuruş alınacağı ifade edilirken üzerinden geçen yedi yıl giriş ücretinin 25 kuruşu bulmasına neden olmuştur. Haberde biletli yolculardan giriş ücreti alınmadığı, uygulamanın bekleme salonlarını serseri yatağı olmaktan kurtardığı ancak Sirkeci Gar içindeki postaneye girenlerden de ücret alınmasının şikâyete yol açtığı Haydarpaşa Gar’da da uygulamaya 15 gün sonra başlanacağı belirtilmiştir.

Haydarpaşa Gar’a Girişte Artık Paralı

Haydarpaşa Gara biletle giriş uygulaması 15.05.1959 tarihinde başlamıştır. Uygulamanın başlayacağı 14.05.1959 tarihli Milliyet Gazetesinde "Haydarpaşa Garında Bilet Usulü Yarın Başlıyor" başlığı altındaki haberde duyurulmuştur. Bu konuda bir basın toplantısı düzenleyen 1. İşletme Müdürü Rüştü Sarp "Avrupa’nın büyük garlarında cari olan usul budur. Bizim peronlarımıza banliyö yolcusu olarak gelen ve gidenlerin yekûnu 3.053.307 kişidir. Makasların otomatik olarak merkezden açılıp kapanma işinin sona erdiğini, önümüzdeki Haziran ayından itibaren banliyö seferlerinin artırılacağını ve son günlerde trenlerdeki hırsızlık olaylarının alınan tedbirlerle azaldığını bu hırsızlıkların çoğunu pişmaniye satıcılarının yaptığını" ifade etmiştir.

Duhuliye Ücreti uygulamasının son bulması

Bu uygulamanın Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarında ne zaman sona erdiği ve Ankara Garda uygulanıp uygulanmadığı konusunda bir bilgiye ulaşılamamıştır. Demokrat Parti bürokratlarının bir uygulaması olan Tren Garlarına girişte ücret alınmasına Ordunun 27 Mayıs 1960’da yönetime el koyması ile birlikte son verildiğini tahmin etmekteyiz. Duhuliye ücretinin son bulmasına ve Ankara garda uygulanıp uygulanmadığına ilişkin bir kaynak veriye ulaşıldığında yazımıza eklenecektir.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu