Trende Vakumlu Tuvalete Gidişin Öyküsü

Trenlerle yaptığınız seyahatlerde tuvaletlerde ne kadar su kullandığınız ve ne ölçüde çevreyi kirlettiğiniz aklınıza gelmiş miydi hiç. Demiryolu emekçisi Soner  29.11.2000 tarihinde Haydarpaşa Sağlık Müdürlüğüne  verdiği dilekçesinde "yolcu vagonu tuvaletlerinden demiryoluna akan atıkların çevre kirliliği oluşturduğu, demiryolu üzerinde çalışanları ve demiryolu çevresinde yaşayanları ciddi sağlık sorunları ile karşı karşıya bıraktığı için gerekli önlemlerin alınmasını" talep etmiştir.

Bundan sonra mı ne oldu?

Bundan sonrasını anlamak için bu masumane talep için yürütülen bürokratik işlemler sonucu oluşan ve Soner Önal’ın cezalandırılması ile kapandığını sandığımız bir dosya içindeki yaklaşık 100 sayfalık bir belgeyi incelemek gerekir.

Bizde öyle yaptık.

….

Dosya içeriğindeki bütün yazışmaları buraya aktarma imkânımız yok tabi belli başlı km taşlarını paylaşacağız sizlerle.

Haydarpaşa Sağlık Müdürlüğüne 29.11.2009 tarihinde yazdığı dilekçeye yanıt alamaması üzerine talebini sırası ile TCDD 1.Bölge Müdürlüğüne, TCDD Genel Müdürlüğüne ve ilgili il sağlık müdürlükleri ile bakanlıklara iletir.

BTS İstanbul 1 Nolu Şube de, TCDD Genel Müdürlüğüne ve ilgili bakanlıklara 04.05.2001 tarih ve 26 sayılı yazı ile başvurarak üyelerinin maruz kaldığı sağlık sorununu sahiplenir.

Bakanlıkların ilgili Genel Müdürlüklere ve Valiliklere talimat vermesi üzerine şikâyete konu il sağlık müdürlükleri başvuru konusunu yerinde inceler ve inceleme sonucunu tutanakla TCDD’ye bildirir.

• Kocaeli il Sağlık Müdürlüğünden Sağlık Grup Başkanı Dr. İsmail Dağcı, Çevre sağlık Teknisyeni Seymen Ateş ve Aydın Yılmaz tarafından 10.08.2001 tarihinde düzenlenen tutanakta "trenlerin istasyonda mola vermeleri esnasında lavabo ve tuvaletlerin kullanılması sonucunda evsel nitelikli atıkların rayların üzerine döküldüğü ve buna yönelik hiçbir tedbirin alınmadığı, trenlerin mola yerinden hareketinden sonra raylarında mevcut atıkların ıslaklığı üzerine tren hareketinden kaynaklanan tozaşma sonucu oluşan kirliliklerin bir tabaka oluşturduğu, bu görünümün çirkin bir görünüm arz ettiği ve kısa sürelide olsa kesif bir kokunun oluştuğu" tespiti yapılarak "bu durumun raylar üzerinde çalışmakta olan demiryolu çalışanları ve çevrede yaşayanlar için hastalık bulaştırma riski taşıdığı, evcil ve evcil olmayan hayvanlar nedeni ile de salgın oluşmasına ortam sağladığı" ifade edilerek "yolcu vagon tuvaletlerine atıklar için tank konulması" önerisinde bulunulmuştur.
•  
• Sakarya İl Sağlık Müdürlüğünden ve altında Dr Ebru Erdoğan, Çevre Sağlık Tek. Fahrettin Güven, Ahmet Canazoğlu ve Vedat Pangal tarafından 31.05.2001 tarihinde düzenlenen tutanakta "tuvalet giderleri direkt olarak pat pat helâ usulü açığa verildiğinden dolayı, bu durumun özellikle Arifiye Haydarpaşa yokunda hareket halinde bulunan bir hayli fazla tren olduğundan bu tuvaletler fosseptik tank takılması" önerilmiştir.

İl Sağlık Müdürlüklerinin tren tuvaletlerinin kullanımı nedeniyle çevre ve halk sağlığının olumsuz yönde etkilendiği bu nedenle de vakumlu tuvalet kullanılması önerisi üzerine Sağlık Bakanlığının yazısı dahilinde TCDD Genel Müdürlüğüne ve 1.Bölge Müdürlüğüne yazı yazılarak, bu tren vagonlarına bu foseptik tanklarının takılması istenir. Bu arada TCDD Genel Müdürlüğünün hazırladığı bir rapor şikayet konusu olunca,  TCDD 1.Bölge Müdürlüğü Sakarya ve Kocaeli Valiliklerine 02.10.2001 tarih ve 5403 sayılı cevap yazısı gönderir.

TCDD yazısında, "Soner Önal hakkında hazırlanan raporun "tıbbı ve bilimsel içeriği olmayan, talebinin resmiyet dışı, hakaret içerikli ve bilimi ayaklar altına çabası güden" bir girişim olmadığını belirterek, "kullanılan yolcu vagonlarının UIC standartlarına uygun olduğu demiryolundaki teknolojik gelişmelerin yakından takip edildiğini" dile getirmiştir….

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu yazışmalara neden olan, Ulaştırma Bakanlığını temsilen TCDD Genel Müdürlüğü adına Motorlu Tren Şube Müdürü Zuhal Turhan, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını temsilen İş sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Müdür Yrd. Rana Güven’in 14.03.2001 tarihinde yapmış oldukları toplantı sonucunda düzenlenen rapordur.

Aslında bu rapor üzerine bir torba söz edilebilir. Ancak ağız sağlığına zararlıdır söylenecekler. Bu nedenledir ki raporun içeriğindeki bilimsel tespitlerin değerlendirilmesi sizlere bırakıyoruz.

TCDD Genel Müdürlüğü konuyu takip eden Ulaştırma Bakanlığına 06.04.2001 tarih ve 60531 sayılı yazı ile cevap verir. TCDD tarafından yazılan yazıda "Soner Önal’ın haklı olsun olmasın dilekçe yazarak şikâyette bulunmayı bir alışkanlık haline getirdiği, bu nedenle şikâyet dilekçelerinin dikkate alınmaması gerektiği, ilgili hakkında bu nedenle tahkikat başlatıldığı" ifade edilmiştir.

Dilekçe hakkı Anayasamızın 74. maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükümde "Vatandaşlar, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yazı ile başvurma hakkına sahiptir. Kendileriyle ilgili başvurmaların sonucu, dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirilir" denilmektedir.

Ayrıca; çevre konusunda ilgili makamlara dilekçe yazarak çevre ile ilgili olumsuzlukların düzeltilmesini istemek her Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı’nın hem hakkı, hem de ödevidir. Anayasamızın 56. maddesi, "Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir"; diyerek, çevre koruma konusunda devlete de, vatandaşlara da sorumluluk yüklemiştir.

TCDD Genel Müdürlüğü Ulaştırma Bakanlığına yazmış olduğu yazıda anayasal bir hak olan dilekçe hakkını yok saymakla kalmayıp, çevre sağlığını korumak amacıyla yapılmış bir başvuruyu anayasanın 54. maddesi gereğince değerlendirip gerekli önlemleri alması gerekirken dilekçe sahibi hakkında tahkikat başlatmayı uygun görmüştür.

Yapılan tahkikat sonuçlanmış ve dosya Disiplin kurulunda görüşülmüştür. TCDD1.Bölge Disiplin Kurulu dosya içeriğini değerlendirmiş ve Soner Önal’a "şikâyet hakkını kötüye kullanmak" suçlamasıyla TCDD Personel Yönetmeliğinin 101/3 maddesi gereğince "¼ oranında aylıktan kesme" cezası verilmiştir.

Tren tuvaletlerinden demiryoluna dökülen atıkların çevre kirliliği yaratmasının şikâyete konu edilmesi TCDD tarafından yalnızca para cezası verilmesi ile son bulduğunu mu düşünüyorsunuz.

Hayır…

Bu şikâyete idari para cezası vermekle yetinmeyen TCDD yönetimi Soner Önal’ı kendi isteği dışında sırf bu suçlama ile Gebze’den Haydarpaşa’ya nakil (sürgün) etmiştir. Soner Önal’ın Gebze’den Haydarpaşa’ya sürgünün iptali için dava açmıştır. Davada işverenin nakil gerekçesi "İlgilinin Gebze’de Sendika Yöneticiliği yapması nedeni ile verimsiz olması ve verilen disiplin cezası" idir.

Açılan davalar sonucunda, sendika yöneticisi olması nedeniyle "verimsiz olduğu" yönündeki gerekçeye bir yerel mahkeme itibar ederken, diğer bir mahkeme verilen ¼ oranındaki ceza mahkemede iptal edilmiştir. Ancak Danıştay dosyada kalan tek gerekçe olan sendika ile ilgili gerekçeyi bir nevi kabul ederek, temyiz talebini reddederek sürgünü onaylamıştır.

Yani kamu görevlileri sendika yöneticiliği Danıştay tarafından "verimsizlik" nedeni sayılmıştır.

Bu sürgünün ardından yönetmeliklere aykırı olarak verilen görevi kabul etmeyen Soner Önal bu kez de Divriği’ye kendi isteği dışında nakil(sürgün) edilmiştir. Bir dilekçe ile başlayan süreçte Soner Önal’a birçok ceza verilmiş, 3 defa sürgün edilmiş, 1 defa da sicili bozulmuştur. Soner Önal, almış olduğu cezalar nedeniyle terkin edilme ile yüz yüze gelmiştir.

TCDD İdaresince verilen yanıt ve düzenlenen raporlarda "demiryolundaki teknolojik gelişmeler yakından takip edilmektedir" beyanının ardından ne gibi gelişmeler yaşandı bir bakalım.

Evet, söylendiği gibi yeni alınan YHT ayrıca DMU ve EMU setlerinde vakumlu wc bulunmaktadır. Ancak "160 km nin altındaki trenlerde vakumlu tuvalet olmaz" iddiasından TCDD vazgeçmiş olacak ki TVS 2000 tipi 80 adet yolcu vagonu için vakumlu tuvalet sistemi temini ve montajı ihalesini 23.12.2009 tarihinde düzenleyeceği kamu ihale bülteni ile yayınlanmıştı.

Soner Önal’ın çevre ve insan sağlığı için yolcu trenlerinde vakumlu tuvalet kullanılması önerisini demiryolu yetkilileri "tıbbı ve bilimsel içeriği olmayan" diye nitelemişti.

Peki, tuvalet kullanımı ve tuvalet atıklarının uzaklaştırılmasında bilimsel yaklaşımlar ve teknolojik gelişmeler nedir?

Çevre dostu bir ulaşım sistemi olan demiryollarının bir uygulaması olan vakumlu tuvaletlerin ülkemiz yolcu trenlerinde kullanılmaya başlanması çevreye ve insan sağlığına duyarlı kesimlerin beklediği ve istediği bir gelişmedir.

Ülkemiz trenlerinin -şimdilik sadece EMU, DMU setleri ile yüksek hızlı trenlerde de olsa- vakumlu tuvaletlerle tanışmasına TVS 2000 tipi yolcu vagonlarına da vakumlu tuvalet konması için ihale açılmasına vesile olan Soner Önal bir teşekkürü hak etmektedir.

Yolcu trenlerinin tuvaletlerinde yaşanan bu gelişme ve düzenlemelerde engelli vatandaşlarda unutulmamalıdır.