Haydarpaşa Garı Binası Kütüphane Olur Mu?

2024 Türkiye Genelinde Kütüphane İstatistiklerine göre; Türkiye genelinde 1 adet Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi, 1 adet Milli Kütüphane, 1301 adet Halk kütüphaneleri, 637 adet (bunların 487’si devlet, 150’si vakıf) Üniversite kütüphaneleri, 42889 adet Örgün ve yaygın eğitim kurumlarına bağlı kütüphaneler olmak üzere toplamdaki kütüphane sayısı 44829’dur.

2024 Türkiye Genelinde Kütüphane İstatistiklerine göre Türkiye genelindeki kütüphanelerdeki kitap sayıları ise; Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesinde: 2613969, Milli Kütüphanede: 1829534, Üniversite kütüphanelerinde: 22420099, Halk kütüphanelerinde: 25082260, Eğitim kurumlarının kütüphanelerinde: 65227096’dır.

2024 Türkiye Genelinde Kütüphane İstatistiklerine göre Halk kütüphanelerinden yararlanan kişi sayısı 38737705’dir.

Halk kütüphanelerine kayıtlı üye sayısı ise 6726993’dür.

İstanbul’a Özel Bilgiler

Beyazıt Devlet Kütüphanesi (İstanbul) Kitap sayısı: Yaklaşık 900000 kitap, 1,5 milyon materyal (dergi, posta kartı, kartu, sesli kitap vb.) vardır. 2018’de ziyaretçi sayısı 140000 kişi iken 2019’un ilk 6 ayında ise ~67 000 kişi ile düşüş eğilimindedir.

İTÜ Mustafa İnan Kütüphanesinin Koleksiyon büyüklüğü: Yaklaşık 500000 kitap ve dönemsel yayındır.

TÜİK tarafından İstanbul’a özel olmamakla birlikte, 2023 yılına ait bir kaynakta İstanbul’daki halk kütüphanelerinden yararlanan kişi sayısı: 5184788 kişi olarak belirtilmiştir.   

“TÜİK’in 2017 kütüphane istatistiklerindeki verilere göre; resmi okul, özel okul ve özel kurs kütüphanelerini kapsayan örgün ve yaygın eğitim kütüphanelerinin sayısı, 26 bin 415 imiş.

TÜİk’in bu verisini değerlendiren Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi ve Okul Kütüphanecileri Derneği Başkanı Aydın İleri  “Bu veri gerçeği hiç yansıtmıyor. Verilen rakam tüm okulların %40’na tekabül ediyor. Okulların %40’nda kütüphane olsa eğitime, öğrencilerin edebi zenginliğine, okuma alışkanlığına, ders ve sınav başarısına kısa sürede etki eder. Durum böyle değil malesef. Okulların en izbe köşesinde açılan, nitelikli, edebi ve akademik kitaplardan yoksun, her zaman açık olmayan kitap odaları, kitaplıklar, depolar mevcut. Bilimsel olarak bu kitaplıkların hiçbirine kütüphane diyemeyiz.  Kütüphaneyi oluşturan temel unsurların çoğunun olduğunu varsaysak bile Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olan resmi okulların hiçbirinde kütüphaneci çalışmıyor. Hatta <kütüphaneci> diye bir kadro yok. Kütüphaneyi işlevli kılan kütüphanecidir. Kitap kolileri, raflarda duran kitap yığınlarını işlevli kılacak olan, öğretmene, öğrenciye, velilere rehberlik ve liderlik yapacak olan kütüphanecidir.  Şöyle düşünün arabanız var, benziniz var ama akünüz yok. Kütüphaneye yaşam katan, enerji katan kütüphanecidir.

Türkiye ve İstanbul Genelindeki kütüphane, kitap ve kullanıcı istatistiklerinden sonra giriş katı hariç tüm katlarının kütüphane yapılması gündeme gelen Haydarpaşa Garına odaklanalım.

Gar Binasının Asıl Kullanımları

1924’ten itibaren TCDD Genel Müdürlüğü’nün binası olan Haydarpaşa, 1941’den sonra TCDD 1. Bölge Müdürlüğü olarak hizmet verdi.

Bina çoğunlukla demiryolu işlevi için kullanılsa da dönemsel olarak eğitim, lokal, kafeterya, lojman, poliklinik, laboratuvar, röntgen gibi hizmetlere de ev sahipliği yaptı. Giriş katı ise tamamen gar hizmetleri için düzenlenmişti: Gar müdürlüğü, hareket memurları, gişeler, danışma, vezne, VIP salonu, bekleme salonu, lokanta, PTT ve karakol.

Garın Asil İşlevi Dışında Hizmet Vermesi İçin Kiralama

15 Ağustos 2024’te TCDD/UAB ile Kültür Bakanlığı arasında imzalanan kira protokolüne göre Haydarpaşa Gar binasının yalnızca giriş katında Gar Müdürü, Hareket Memuru, Güvenlik Şefi ve gişeler TCDD kullanımında olacak; diğer tüm katlar ve odalar ise 29 yıllığına Kültür Bakanlığı’na devredilecektir.

Kütüphane Tartışması ve Teknik Gerçeklik

Binaların kullanım amaçları TS 498 standardına göre belirlenir:

– Büro ofis yükü: 250 kg/m²

– Kütüphane yükü: 500 kg/m²

Haydarpaşa Gar binası “büro tipi taşıma kapasitesine” sahiptir. Bu nedenle tüm bina için kütüphane işlevi statik olarak uygun değildir.

Kütüphanecilik ve Demiryolları

Haydarpaşa Gar Binasında asma katta küçük bir kütüphane (“Dar-ül Kütüp”) zaten bulunmaktaydı; 2018’de Kütüphanedeki kitapların tasnifi yapılmıştır. Küçük dediğimize bakmayın yaklaşık 8 adet dolapta kıymetli el yazması eselerin de bulunmakta idi.  Binanın kültür ve turizm bakanlığına devri sonrası kitaplar dergiler belgeler kolilere konularak TCDD Yol Atelyesi içindeki tcdd arşivine taşınmıştır.

1960’lı yıllarda ara istasyonlarda çalışan memurlar TCDD Genel Müdürlük kütüphanesinden personelin yazı ile kitap talep ederler, ve trenle kendilerine gönderilen kitabı 15 günde okuyup yine trenle iade ederlerdi.

1980’li yıllarda Haydarpaşa Gebze banliyö hattında Çayırova istasyonunda istasyon şefi Adnan Peşkircioğlu kendi imkanları ile kütüphane kurmuş, talep eden yolculara ve yöre halkına hizmet vermiştir.

Yangın Güvenliği ve Tarihi Yapı Kısıtları

Y. Doç. Dr. Zeynep Gül Ünal, Haydarpaşa Gar Yangını analizinde, “tarihi yapılarda geçici kullanıcıların yangının çıkışı ve müdahale sürecini zorlaştırdığı” uyarısını yapar.

Kamuya açık kültür–sanat kullanımları için dışarıdan yangın merdiveni zorunludur; ancak 1. derece tarihi eser olan Haydarpaşa’ya dışarıdan yangın merdiveni inşa edilmesi mümkün değildir.

Binanın U formu gereği tek bir yangın merdiveni de yeterli olmayacaktır.

Nitekim 3R restorasyon projesinde çatı katına verilen ticari işlev ve iç avluya şeffaf asansör önerisi bu nedenle kurul tarafından iptal edilmiştir.

Haydarpaşa Gar Binasında Son Hamleler

Aldığımız duyumlara göre; binaya iç avlu tarafından bir yangın merdiveni yapılacakmış. Haydarpaşa Gar binası giriş katı hariç tüm kat odaları ve koridorları kitaplarla doldurulup kütüphane olarak kullanılacakmış. Bodrum katı ise sergi salonu olarak hizmet verecekmiş. Kulelerin olduğu bölümde taban döşemesi delinerek kitapların dolaşması için raylı sistem yapılacakmış. Kitapların ve günlük olarak hedeflenen günlük 3 bin kullanıcının binaya getireceği yük için katlardaki taban döşemesi güçlendirilecekmiş. Yapılacak bu güçlendirmede kullanılacak malzeme de binaya ayrı bir yük getirecektir.Tüm bu gerekçeler nedeniyle binanın statik hesabı yeniden yapılmalıdır. Geçmişteki Kurul kararları yok sayılarak bina döşemesinin delinmesi tarihi binaya dıştan asansör yada yangın merdiveni yapılması geri dönülmez hasar ve tahribata yol açacaktır.

Dolayısıyla demiryolcuların binadan çıkarılarak tüm yapının kütüphaneye dönüştürülmesinin rasyonel bir karşılığı yoktur.

TCDD Haydarpaşa Kütüphanesi Kitap Listesi ⬇️