Geçit Kazaları ve YHT’ler
Ankara-Eskişehir arasında hizmet verecek YHT (yüksek hızlı tren) hattının açılışının 13 Mart 2009 da yapılacağının Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım tarafından açıklanmasından ve deneme seferlerinin başlamasından hemen sonra Eskişehir girişinde Bağlar semtinde bulunan geçitten hızlı trenin önünden yapılan yaya geçişleri yerel basının gündemine "bu hızın şakası yok" başlığı ile yansıdı.
TCDD Genel Müdürü Süleyman Karaman Eskişehir Anadolu Gazetesine yaptığı açıklamada "hem Ankara da hem de Eskişehir de şehre girişte bulunan hemzemin geçitlerde ve Eskişehir kent içi demiryolunun yeraltına alınmasında sıkıntılar yaşandığını, bu konuda UKOME (ulaşım Koordinasyon Merkezi) kararının beklendiğini" ifade etti.
Ülkemizde demiryolu sadece Eskişehir’de kent içinden geçiyormuş gibi yalnız bu kentte karayolu araç trafiği için demiryolu toprak altına alınıyor. Ankara’da ve İstanbul’da kent içinden geçmiyor mu demiryolu? Eskişehir’de demiryolu üzerinde bulunan karayolu ve yaya geçitleri demiryolunun altına alınsa idi hem daha az maliyetle yapılabilirdi. Hemde daha kısa zamanda.
Amaç ulaşımı düzenlemek değilde kentsel dönüşüm söylemli rant yaratmaya dönük arazi temini olunca kent merkezlerinde demiryolunun elinde bulunan araziler üzerinde rayda olsa fabrikada olsa iştah kabartmaya devam ediyor.
DYP MYK Üyesi ve Yerel yönetimlerden Sorumlu Başkan Yardımcısı Orhan Kesikoğlu’nun Eskişehir Anadolu Gazetesinin internet sayfasında 15 Şubat 2007 tarihinde yansıyan açıklamasında "Hızlı Tren’in Eskişehir içindeki hemzemin geçitlerden geçmesi ile tehlikenin bir kat daha artacağını belirterek, geçitler yeraltına alınmalıydı, Demiryolu DYP iktidarı ile ancak yeraltına alınabilecektir, Fakat yine de hemzemin geçitlerinin yeraltına alınması için tüm seçilmişler ortak hareket etmeli, sivil toplum örgütleri ve basınımız bu konuda birlik olmalı, yoksa hızlı tren bugünkü koşullarda Eskişehir geçişini yaparsa büyük facialar yaşanabilir" dedi.
Bu beyanatın içeriğine bir büyüteç tutalım.
· DYP MYK Üyesi ve Yerel yönetimlerden Sorumlu Başkan Yardımcısı Orhan Kesikoğlu Hızlı trenin geçmişte ve günümüzde mevcut olan demiryolu üstünde bulunan hemzemin geçitlerden geçerek Eskişehir’e giriş yapacağını tam 2 yıl öncesinden görmüştür.
· Demiryolunun toprak altına alınması yani karayolunun altına alınmasının DYP iktidarı ile gerçekleşeceğini söylemiştir. Evet zaten yıllarca öyle olmadı mı? Demiryoluna bütçeden ayrılan paylar Karayoluna ayrılanın % 25 kadar bile olmadı 1950’lerden sonra. Şimdi durum pek mi farklı. TCDD gayrimenkullerinin satışından elde edilen gelir bile karayolu yatırımlarına aktarılması için kanun bile çıkartıldı. Zamanında Menderes Çorlu’dan arabasıyla geçerken hemzemin geçitte manevra yapan trenin geçişini uzun bir süre beklemek zorunda kalmış ve karayolunun demiryolunun üstüne alınması için emir buyurmuş. Emir yerine getirilir, İstanbul -Edirne karayolu Demiryolunun üstünden geçer, hemen demiryolunun yanında akan Ergene nehri üzerindeki eski karayolunun devamı olan mimar Sinan yapımı Ergene Köprüsü II (*) işlevsiz hale gelir.
· DYP MYK Üyesi ve Yerel yönetimlerden Sorumlu Başkan Yardımcısı Orhan Kesikoğlu’nun ifade ettiği gibi Demiryolu üzerindeki karayolu geçitlerinin yeraltına alınması için o gün kamuoyu baskısı oluşturulsa ve geçitler bu güne kadar yeraltına alınacak, tarihi demiryolu ve fabrika kurtulacak, hızlı tren Eskişehir girişinde hiçbir tehlike yaşamadan gara girebilecekti.
· Orhan Kesikoğlu’nun 2 sene önceden yaptığı "Hızlı tren bugünkü koşullarda Eskişehir geçişini yaparsa büyük facialar yaşanabilir" öngörüsü içinde 13 Mart 2009 tarihinden sonrasına bakacağız.
Kentiçi ve kentler arası ulaşımda uluslar arası tekellerin teknoloji ve sermaye ihracı politikaları sonucu dayatılan karayolu taşımacılığı ve karayolu yatırımları yerine toplumsal çıkarlara uygun, planlama geleneğinin devam ettirildiği, denetleme mekanizmalarının işletildiği, meslek odalarının projelendirme, planlama ve etüt çalışmalarının tümünde kurumsal olarak yeraldığı, güvenilir bilimsel araştırmaya dayalı bir veri tabanının oluşturulduğu, kentin sahibi olan kentlinin, sivil toplum kuruluşlarının ve üniversitelerin kendi geleceklerini ilgilendiren konularda karar süreçlerine katıldıkları ve çevresel etkileri asgari olan toplu taşım politikaları geliştirilmelidir. Bu politikalar doğrultusunda kentiçi ve kentler arası ulaşımda toplu taşım araçları öncelikli tercihler arasında değerlendirilerek alt yapı yatırımları bu alanlara kaydırılmalıdır. Kentiçi altgeçit üstgeçit düzenlemelerinde bireysel karayolu araç kullanım talebine yönelik ve bu talebi artırıcı düzenlemeler yapılmamalıdır. Kentiçi ulaşımda demiryolu karayolu keşismelerinde de can güvenliği için yukarıda izah ettiğimiz genel prensipler doğrultusunda karayolunun demiryolunun altına alınması seçeneği öncelikli olarak değerlendirmeye alınmalıdır.
HEMZEMİNGEÇİT KAZALARINA GENEL VE TARİHSEL BAKIŞ
1965-1989 arası karayolu araçları ile trenlerin hemzemin geçitlerde çarpışmasına ait istatistiğin altına "hemzemin geçitlerde meydana gelen kazalarda son 25 yıl içinde önemli bir artış olduğu, özellikle hızlı kentleşmenin karayolu raç sayılarında meydana gelen artışların,hemzemin geçit sayılarındaki artışların ve bu anormal büyüme karşısında yeterli alt ve üst geçiş yapılmayışının doğal sonucu olarak karşımıza çıkan bu tablo gerekli önlemler alınmadığı takdirde tırmanmanın aynı hızla süreceğini açıkça göstermektedir" şeklinde bir not düşülmüştür. Bu dipnotta sonra bize söyleyecek fazla bir söz kalmıyor aslında, nedenler, yapıl(a)mayanlar,önlemler,ileriki yıllara dönük öngörü hepsi bir arada.
Geçit çarpışmaları daha ziyade trafik yoğunluğunun düşük, bariyer ve geçit bekçisi bulundurulmayan hemzemin geçitler ile bariyer ve geçit bekçisinin bildirilerine uymayarak geçiş üstünlüğü bulunan trenin güzergahına çıkan araçlara tren çarpması neticesinde meydana gelmektedir.
Bu tür kazalarda demiryolu idaresinin doğrudan kusuru bulunmamakla beraber son yıllarda uygulanan personel politikaları sonucu geçit bekçiliği görevinin taşeron firmalara bırakılması bekçisiz hale getirilen geçitlerde yeterli teknolojik destek sağlanmaması kazaların artmasına neden olmaktadır.
Tablo 1 de verilen demiryolu kaza istatistikleri üzerinde, son on yılın olayları incelendiğinde geçit çarpışması ve deray olaylarının ilk sırada yer aldığı görülmektedir.
2000 yılından itibaren geçit kazalarının istatistiğine ulaşılamamakla birlikte aşağıda gazete manşetlerine yansıyan geçit kazalarına bakıldığında TCDD’nin aldığını iddia ettiği tedbirlere rağmen hemzemin geçitler hem karayolu araçları hemde tren personeli için kan akıtmaya devam ediyor.
· 26 Mart 2002 Haydarpaşa- Gaziantep seferini yapan, makinist Muzaffer Öner idaresindeki Toros Ekspresi, Konya-Ankara karayolunun Aksaray kavşağındaki hemzemin geçitte 06 VDB 33 plakalı otomobile çarptı. Yaklaşık 400 metre sürüklenen otomobil içinde bulunan ve henüz kimlikleri belirlenemeyen, biri bebek toplam 6 kişi hayatını kaybetti.
· 5 Mayıs 2004’te Balıkesir’den İzmir yönüne giden Mavi Tren, Manisa’nın Akhisar ilçesinde hemzemin geçitte servis aracına çarptı; kazada 5 kişi hayatını kaybetti, 2 kişi yaralandı.
· 25 Temmuz 2004’te Aydın’da, İzmir-Denizli seferini yapan yolcu treninin hemzemin geçitte bir minibüse çarpması sonucu beşi çocuk 15 kişi öldü, dört kişi yaralandı.
· 15 Şubat 2006’da Karabük-Çankırı seferi yapan 23857 sefer sayılı yük treni, Çankırı’nın Kurşunlu ilçesi Çavundur beldesi hemzemin geçidinde otomobile çarptı; kazada 3 kişi hayatını kaybetti.
· 23 Kasım 2005’de Mersin’in Tarsus ilçesinde, yolcu treninin hemzemin geçitte, narenciye hasadı yapmak için bahçeye götürülen tarım işçilerinin bulunduğu kamyonete çarpması sonucu 10 kişi öldü, 17 kişi yaralandı.
· 16 Nisan 2004’te Ankara’nın Polatlı ilçesine bağlı Temelli beldesinde trenin hemzemin geçitte öğrenci servisine çarpması sonucu meydana gelen kazada 7 kişi öldü, 8 kişi yaralandı.
· 26 Ağustos 2008 Kapıkule-İstanbul arası 81721 sefer sayılı yolcu treni Tekirdağ’ın Çerkezköy ilçesi Veliköy Geçidi’nde 34 DR 2931 plakalı hurda kamyonuna çarptı. Kazada kamyon şoförü Sebahattin İlkbey hayatını kaybederken, makinistler Hasan Öz ağır, Ayhan ANA hafif şekilde yaralandı.
· 12 Eylül 2008 tarihinde Çerkezköy Velimeşe arası hemzemin geçitte 81031 tren 34 ZH 1258 plakalıkamyonete çarptı,kamyonette bulunan 3 kişi yaralandı.
· 17 Şubat 2008 tarihinde Yılmaz Özdemir (41) idaresindeki 34 ZP 7418 plakalı otomobil, Yüzevler Harmanlık mevkiinde hemzemin geçitte kara saplanan 11208 sefer sayılı Anadolu Ekspresi çarptı otomobile sürücüsü hayatını kaybetti.
· 05 Ocak 2009 11410 sefer sayılı Doğu Ekspresi, bariyerler kapalı olmasına rağmen Saraycık Hemzemin Geçidi’nden geçmeye çalışan 11 DR 040 plakalı Basri B.’nin kullandığı yolcu minibüsüne çarptı. Minübüs şöförü hafif yaralandı.
Türkiye’de toplam 7 bin 598 hemzemin geçit bulunuyor ve bunlardan 3 bin 850 adedi kontrolsüz hemzemin geçit. Bu geçitlerde herhangi bir bariyer ya da sinyalizasyon bulunmuyor. Yol güzergâhlarındaki kesişmeler, hem trenler için, hem de diğer karayolu araçları için büyük risk oluşturuyor. TCDD yaptığı inceleme neticesinde 5 bin 379 olan hemzemin geçitten, tehlikeli görülen 1038’ini kapatma yoluna gitti. Hemzemin geçitleri kapatma, bariyer yapma gibi konularda TCDD’nin herhangi bir yasal yükümlülüğü bulunmuyor. Bu hizmetleri o bölgenin bağlı olduğu yere göre, belediye veya Köy Hizmetleri’nin yapması gerekiyor.
Yüksek Planlama Kurulunun 27.04.1992 tarih 92/T-29 sayılı kararı ile TCDD Ana Statüsünde bu konuda yapılan değişiklik ise şöyledir.
Ek Madde 2- Demiryolunun karayolu, köy yolu ve benzeri yolları ile yaptığı kesişmelerde demiryolu ana yol sayılır. Bu kesişmelerde yapılan yeni yolun bağlı olduğu kurum veya kuruluş alt ve üst geçit yapmak ve diğer emniyet tedbirlerini almakla yükümlüdür.
TCDD hemzemin geçitlere otomatik bariyer koymayı, faturasını da ilgili kurumlar olan belediyelere göndermeyi düşünüyor. Bir bariyerin maliyeti 15 bin dolar ile 30 bin dolar arasında değiştiği ancak bu projeye henüz işlerlik kazandırılamadığı ifade ediliyor.
Yetkililere göre hemzemin geçitlerdeki kazaların sebebi sürücülerin dikkatsiz ve sabırsız davranmaları. Çünkü sürücüler çoğu zaman yaklaşan treni görmelerine rağmen geçebileceklerini düşünerek hareket ediyor ve sonucunda maddi hasarlı kazaların yanı sıra ölümlü kazalar da meydana gelebiliyor.
Bununla birlikte TCDD yetkililerinden basına zaman zaman farklı açıklamalarda yapılmaktadır. 6. Bölge Müdürü Hasan Tahsin Köprülü, "Alt ve üst geçişler yapılmaz, önlem alınmazsa kazaların önüne geçemeyiz." diyor. Onun için de demiryolu üzerinden karayolu araçlarının geçişinin yoğun yaşandığı hemzemin geçitler arazinin durumu, çevreye mimari uyum göz önünde bulundurularak alt veya üst geçit haline getirilmelidir.
TCDD Genel Müdürü Süleyman Karaman basına yaptığı açıklamada "yaptıkları istatistiklere göre 10 yıl içerisinde geçit kazalarında azalma olduğunu, demiryolu varken karayolu olmadığını, 1856 yılında hiç karayolu yokken yani araçlar ve araş geçişi yokken demir yolu olduğunu, sonra araçlar çoğaldığını, yollar yapıldığını ve herkesin demiryolundan geçmek istediğini, demiryolları da kimseye izin vermediğini bunun böyle bir çatışma halinde 1982’ye kadar devam ettiğini,1982 yılında toplanan Bakanlar Kurulu’nda, demiryolundan ihtiyaca göre herkes geçebilir, ama tedbirini alır geçer şeklinde bir karar alındığını, bununla birlikte hiçbir zaman tren raydan çıkıp bir araca vurmadığını, tren doğru yolundan giderken, araç gelip trene vurduğunu ve bunun bir karayolu kazası olduğunu, basında bütün gücüyle tren araca çarptı diye haber yaptığını, bu yüzden kamuoyu bu şekilde algılandığını" ifade etmiştir.
İstatistikler kazaların azaldığını söylese de basına yansıyan geçit kazası haberlerinde son 10 yıl içinde kayda değer bir azalma olmadığı aşikârdır. Azalmanın Son yıllarda yol bakım ve yenileme çalışması gerekçe gösterilerek tren seferlerinde yaşanan iptaller geçit kazalarındaki azalmanın kaynağı olabilir.Meydana gelen geçit kazalarını nasıl tanımlarsanız tanımlayın kazalar olmakta hem karayolu araçlarında hem demiryolu araçlarında can ve mal kayıpları meydana gelmektedir.
Dünyadan geçit kazaları
· 16 Temmuz 2008 Mısır ‘da bir trenin 3 araca çarpması sonucu en az 20 kişi öldü. Akdeniz kıyısındaki Marsa Matrouh kasabasında meydana gelen olayda, trenin hemzemin geçitte bulunan üç araca çarptığı kaydedildi.20 kişinin öldüğü kazada, yaklaşık 50 kişi de yaralandı.
· 19 Ocak 2009 Irak’ta bir trenin, hemzemin geçitte bir araca çarpması sonucu aynı aileden 11’i çocuk 13 kişinin öldü.
Dünyada son yıllarda yaşanan hemzemin geçit kazalarına örnek olarak yukarıda verdiğimiz olaylara ve aşağıdaki UIC üye ülkelerde meydana gelen hemzemin geçit kazaların 1989 yılı istatistik tablosuna baktığımızda Yunanistan’da meydana gelen geçit kazalarının ülkemizden daha fazla olduğunu görmekteyiz.
Yunanistan’da son yıllarda da durum fazla değişmemiş olacak ki hemzemin geçit kazalarında makinistlerinde yaşamını yitirmesi üzerine tepkiler iş durdurma eylemine dönüştü.Yunan Devlet Demiryolları (OSE) çalışanları 10.09.2008 tarihinde 16.00 – 19.00 saatleri arasında iş durdurma eylemi yaptılar. OSE Makinistler Birliği, bir meslektaşlarının, yönetimindeki trenin geçen cumartesi günü gerekli güvenlik önlemleri alınmamış bir hemzemin geçitte kamyona çarpması sonucu yaşamını yitirmesi üzerine eylem kararı alındığını duyurdu. Birlik, üyelerinin, iş durdurma eylemi yaptıkları zaman diliminde bu meslektaşlarının cenaze törenine katılacağını da kaydetti. Bu arada Yunan basın yayın organları, Yunanistan’da son 2,5 yıl içinde meydana gelen 20’den fazla tren kazasında 5 kişinin yaşamını yitirdiğini, yaklaşık 50 kişi’nin ise yaralandığını yazdı. 
(*) Ergene Köprüsü II (Çorlu) Tekirdağ ili Çorlu ilçesinde Ergene Nehri üzerindeki bu köprünsün kitabesi günümüze gelememiştir Bununla beraber yapı üslubundan Mimar Sinan döneminde, XVI Yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır Köprü kesme taştan beş gözlü olarak yapılmıştır Gözler yuvarlak kemerlidir Kemerlerin üzerinde bir korniş köprüyü boydan boya kat etmiş, üzerine de korkuluk yerleştirilmiştir Köprünün ayaklarında selyaranlar, üzerlerinde de tahliye gözleri bulunmaktadır
Yararlanılan Kaynaklar
http://www.gencturkhaber.com/suleyman-karaman-tcdd-tren-kazalari.html,05c8b
Yunan Demiryolu Çalışanları iş durdurdu 11.09.2008 Cumhuriyet
Demiryol Kaza ve İstatistik yıllıkları
http://www.bts.org.tr/sayfalar/bilgi_belge/tmmobmmoulasimraporu3.doc
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu