Eskişehir Gar Geceleri Salep Sesleriyle İnler, Bir Fincan Salep Kaç Orkide Eder

Salep , Orchidaceae (orkideler) ailesinin birçok türünün toprakaltı yumrularından elde edilen içecektir. Ayrıca orkide türlerine Anadolu’da verilen genel ad. Sahlepgiller familyasından; tel köklü otsu bir bitkidir. Kökünde 2 tane yumru vardır. Gövdesi, dik ve silindirimsidir. Çiçekleri salkım veya başak şeklindedir. Hollandalı orkide uzmanı, karış karış gezdiği Türkiye’de 15 yeni tür buldu. Ancak anlattıkları, bu orkidelerin fazla yaşamayacağını gösteriyor.

Avrupa’da en çok orkide türü Türkiye’de. Tam 170 tür var. Ancak önlem alınmazsa 40’ı endemik, 60 tür bir -iki yıl içinde yok olacak. Nedeni, orkidelerin ya salep, Maraş dondurması ve afrodizyaklar için ya da bilgisizlikten kökünden sökülmesi. Bunları bize 1988’den bu yana Türkiye’yi gezip orkideleri araştıran Hollandalı uzman Karel Kreutz anlatıyor.

Kreutz, Avrupa’da bir orkide otoritesi. Türkiye’de bulduğu 15 yeni tür orkideyle ilgili yeni kitap hazırlığı içinde olan Kreutz, Radikal’e orkidelerin Türkiye’deki durumunu anlattı:

“Türkiye’de yılda 120 milyon orkide sökülüyor. Dünyada orkide sadece Türkiye’de sökülüyor. 50 milyon orkide iç piyasada kullanılıyor. Hollanda’da 40, Almanya’da 80, İtalya’da 140, Yunanistan’da 200, İran’da 40, İspanya’da 60 orkide türü var. Hollanda’da bir orkide için hapis cezası verilebiliyor. “

Kreutz’dan dinleyelim: “Salep orkide tozundan yapılıyor. Maraş usulü dondurmanın kıvamını sadece orkide veriyor. Orkidede iki yumru bulunuyor. Biri o yılki bitkiye ait, diğeri ise sonraki yılın yumrusu. İkisi de söküldüğünde orkide yok oluyor. Yumrunun kurutulmuş kilosu 80-140 TL’ye, toz haliyse 600-700 TL’ye satılıyor. Bir kilo toz için 1000 – 4000 arası yumru toplanıyor.”

Kreutz’un 15. kitabı ‘Türkiye’nin Orkideleri’ geçen yıl yayımlandı. Kitap için Türkiye’yi dolaşırken orkidelerin nasıl yok edildiğine tanık oldu:

“Mayıs 2010’da binlerce birey orkide gördüğüm yerlerde bugün dört saat yol aldım, bir iki türe zor rastladım. Antalya Ağullu Köyü’nde Likya orkidesi dört beş yerde vardı. Oralar da mezarlıktı. Son gelişimde son bireyler de kalmamıştı. Mezarlıklara ‘çimen yapacağız’ diye orkideleri kesiyorlar. Abant’taki çalışmalar nedeniyle 10 tür yok oldu. Sadece salep üretimi durdurulsa orkideler kurtulur. Söyleyince yetkililer gülüyor. Başbakan Erdoğan’dan randevu talep ediyorum.” (1)

Rahmi Ali “Anılar İçinde Bir Yolculuk” adlı makalesinde “Eskişehir Garına girişimiz olduğu gibi aklımda. Gece olmalı yada bir sabaha karşı… yarı karanlık içinde satıcıların sesleriyle uyandık. Salep… salep… Benim o güne değin böyle bir şey gördüğüm yok. Hangi arkadaştı, hatırlamıyorum, çok güzel, dedi, onun öğüdüyle aldım, içtim, ama hiç sevmedim. Bir daha da salep içmedim tabii.” demektedir.(2)

Orkidelerin neslinin tükenmemesi için soğuk kış günlerinde salep, sıcak yaz günleri ise Maraş dondurması tüketmekten uzak durmalıyız.

(1) Serkan Ocak 06/12/2010 Radikal Bir Fincan Salep Kaç Orkide Eder?

(2) http://kentvedemiryolu.com/icerik.php?id=603

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu