Demiryolu Üstü Otobüs Yolu Başvurusu Yok Dedi

BİRLEŞİK TAŞIMACILIK ÇALIŞANLARI SENDİKASI

İSTANBUL 1 NOLU ŞUBESİ

Konu: İzmit Eski Gar ve Depo Binası

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğüne

ANKARA

İzmit kentiçinden geçen demiryolunun sahile alınmasından sonra eski demiryolu gar ve depo alanı 24 yıllığına İzmit Özel İdaresinin kullanımına verilmiştir. Söz konusu alanda yapılan restorasyon çalışmalarından sonra tren deposu sahasında Etnografya müzesi oluşturulmuştur. Gar binası ve eklentilerine turistik amaçlı tesisler kurulmuş demiryolunun üstüne de bir adet buharlı lokomotif ve birkaç yolcu vagonu konularak söz konusu alanın belleklerdeki ve tarihteki görsel konumu aşağıdaki fotoğrafta da görüleceği üzere muhafaza edilmeye çalışılmıştır.

2008 yılı içinde İzmit Büyükşehir Belediyesi İzmit eski tren istasyonu binaları arasına tercihli otobüs yolu ve tarihi gar binasının yanına da otobüs durağı yapmak için aşağıda görülen planla TCDD’den talepte bulunmuştur.  

Söz konusu tercihli otobüs yolu İzmit eski demiryolunun tünel girişinden eski demiryolu hattı üzerinden tescilli gar binası ve Lokomotif deposu arasından yeni demiryolu 1.peronuna teğet geçerek sahil karayolu ve TCDD lojmanlarının önünden ring dönüşü yapılacaktır. 

Eski demiryolunun kuzeyinde Gar Binası, Ambar binası bulunmaktadır. Gar binasında Kültür Ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu görev yapmaktadır. Ambar binası ise restoran olarak hizmet vermektedir. Yolun güneyinde ise İşçi Barakası, Lokomotif Deposu, İdari Bina ve Su Deposu tescilli bina olarak bulunmaktadır. Bu alanda Etnografya Müzesi hizmet vermektedir.

İzmit Büyükşehir Belediyesinin TCDD’den talep ettiği arazi için yapmış olduğu projeye göre eski ambar ve gar binasının arasına "Otobüs Durağı" planlanmaktadır.

İzmit Büyükşehir Belediyesinin söz konusu talebi TCDD tarafından oluşturulan heyetlerin yaptığı 2 inceleme sonucu düzenlenen raporda olumsuz görüş bildirildiği için çevrilmiştir.

Ancak siyasilerin ve TCDD Genel Müdürlüğü baskıları sonucunda söz konusu alanın Belediyeye verilmesi yönünde bir rapor düzenlettirilmiş olup bugün 01.07.2009 tarihinde İzmit Büyük Şehir Belediyesine teslim yapılacağını öğrenmiş bulunmaktayız.

Bu alandaki yapılar ve demiryolu hattı bir bütünlük içinde İstanbul’un ve Ülkemizin DEMİRYOLU MİRASI’ nı oluşturmaktadır.

Tarihi bir alanda ve tescilli binalar arasında tercihli otobüs yolu yapılması halinde tarihi belleğimiz silinecektir.

Demiryolunun tarihsel sürecine baktığımızda ise İstanbul’u Anadolu’ya ve Bağdat’a bağlaması düşünülen Anadolu Demiryolu’nun Rumeli Demiryollarının yapımında yaşanan sorunlar sebebiyle Osmanlı devletinin kendi mali olanakları ile yapılmasına neden olmuştur. Böylelikle hattın ilk kısmı olan Haydarpaşa – İzmit demiryolunun keşif çalışmalarına 1870 yılında başlanmıştır. Demiryolu hattının yapımını öngören irade 1871 yılında yayınlanmıştır. Bağdat’a kadar inşa edilecek olan demiryolu; şube hatlarıyla Karadeniz, Akdeniz ve Basra’ya bağlanacaktır. (Özyüksel, 1999: 666). İnşaatın güzergahı jeomorfolojik şartlara göre belirlenen 3 etaba ayrılmıştı (Öztürk, 1995:279).

I. Haydarpaşa – Tuzla,

II. Tuzla – Tavşancıl,

III. Tavşancıl – İzmit

Pendik istasyonu banliyö trenlerinin son durağı olarak tasarlanmıştır. Pendik’ten sonraki diğer istasyonlar ise Darıca ve Hereke’dir. Bu istasyonlardan Bostancı, Tuzla ve Darıca durakları yalnızca indir – bindir istasyonudur (Öztürk, 1995:281). Haydarpaşa’dan Pendik’e olan istasyonlar dışında, Fenerbahçe’ye bir şube hattı döşenerek mevsimlik kullanım olanağı yaratılmıştır. Haydarpaşa – Pendik arasındaki tarihi istasyonlardan Erenköy ve Suadiye bu ilk inşa döneminde mevcut değildir.

Ancak 1871 yılında plansız bir şekilde inşaatına başlanan hattın tamamlanamayacağının anlaşılmasından sonra, Rumeli demiryollarında görev yapmış olan Alman mühendis Wilhelm von Pressel, 1872 yılında padişahın hedefleri doğrultusunda yeni bir proje hazırlamakla görevlendirilmiştir. Haydarpaşa demiryolu İzmit’e 1873 yılında ulaşmış, ancak teknik ve mali yetersizlikler nedeniyle hat daha ileriye götürülememiştir (Öztürk, 1995:282). 1880’de hattın işletmesini Mösyö Sfeelder ve Mösyö Hanson ve ortakları adlı bir İngiliz şirketi devralmıştır (Öztürk, 1995: 283). Bu antlaşmaya göre kira sözleşmesi 20 yıldır. İngiliz şirket bu süre içinde hattı Anadolu içlerine uzatmak için birçok kere başvuruda bulunmuş ancak, dönemin siyasi koşullarından ötürü başarılı olamamıştır. Bu tarihten sonra Osmanlı Devleti tarafından, 4 Ekim 1888 tarihinde Haydarpaşa – İzmit hattını uzatmak için Deutsche Bank ortaklığı ile Alfred Kaulla’ya imtiyaz verilmesine karar verilmiştir (Öztürk, 1995:285). İmtiyaz metnine göre Haydarpaşa – İzmit demiryolu hattı, 99 yıl süreyle Kaulla’nın temsil ettiği gruba verilmiştir. Bu antlaşma uyarınca söz konusu grup, mevcut hattı elden geçirecek ve İzmit – Ankara arasındaki yeni bölümün inşaatını tamamlayacaktır.

Bu alan Bütünlüklü olarak korunmalıdır. 

Dünyada tarihi demiryollarına olan ilgi akademik ilginin çok ötesinde bir yoğunlukta sürdürülmektedir. Yerel vakıf ve organizasyonlar dışında internet üzerinde çok sayıda demiryolu sevenler grubu, sanal müze ve demiryollarına ilişkin site bulunmaktadır. İngiltere’de, demiryoluna olan yoğun toplumsal ilgi karşısında bünyesindeki kültürel öneme sahip eserleri korumak için British Rail, bağımsız bir vakıf kurmuştur. 1984 yılında oluşturulan Railway Heritage Trust adındaki bu organizasyon, İngiltere’nin demiryolu mirasını korumak ve güçlendirmek ve halkın bu yapılardan mümkün olan en üst düzeyde faydalanmalarını sağlamak amacıyla kurulmuştur. Bu organizasyonun çalışmaları sayesinde British Rail’e ait 1985 yılında tescil edilmiş 630 yapı bulunurken, korumaya olan ilginin artmasıyla 1997 yılında bu sayı 1256’ya ulaşmıştır 2003 yılına gelindiğinde İngiltere’de koruma altına alınan mimari ya da tarihi değere sahip demiryolu yapısı 2000’in üzerine çıkmıştır. (Kösebay Erkan, 2007:141). Coulls (1999), demiryollarını sosyo-teknik sistemler olarak ele almaktadır. Sosyo-teknik sistemler, sosyal ve teknik niteliklerinin birbirinden koparılamadığı, biri diğerinin hem sonucu hem de etkileyicisi olabilen sistemler için kullanılan bir terimdir (Coulls, 1999). Tarihteki yeri, teknolojik nitelikleri ve sosyal yaşama etkisi aynı oranda etkin olan demiryolları, Dünya Mirası’na aday olabilmektedir. Uluslararası önemdeki demiryollarını belirlemek için aşağıda belirtilen kriterler önerilmiştir (Coulls, 1999).

1. Üstün yaratıcı nitelikteki ürünler: Önemli demiryolları, önemli mühendisler

2. Yaratıcı teknolojiden etkilenmiş ve etkilemiş olmak: ray yatakları, toprak setlerin yapımı, mühendislik ve mimari yapılar ve yapım teknikleri. Teknoloji transferleri vb.

3. Çarpıcı ya da tipik bir örnek olmak,

4. Ekonomik ve sosyal gelişimin göstergesi olmak,

Buradan hareketle, İzmit eski demiryolu gar ve depo tesisleri ile bulunduğu alan bir bütün olarak tescil edilmeli ve tarihi ve kentsel sit alanı ilan edilmelidir.

Yukarıda belirttiğimiz hususlar göz önüne alındığında bir kentin demiryolu kültürünü ve tarihinin tercihli otobüs yolu döşenerek yok edilmesi projesine izin verilmemesini bu alanın koruma altına alınmasını talep ediyoruz.

Saygılarımızla

 BTS İSTANBUL 1 NOLU ŞUBE

YÖNETİM KURULU ADINA

Mithat ERCAN       Hasan BEKTAŞ

Şube Sekreteri    Şube Başkanı

DAĞITIM:

Kocaeli KVTVKB Kuruluna Kocaeli

Valilik Makamına Kocaeli

Etnoğrafya Müzesi Müdürlüğüne Kocaeli

Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları Genel Müd. Ankara