Demiryolu Bisikleti

 Baki Berk Kayalar(*)

Bisiklet hepimizin bildiği üzere basit tabirle insan gücüyle hareket eden tekerlekli taşıtlara verilen addır. Bisiklet, ülkemizde engebeli topografyaya sahip olmayan Adapazarı, Eskişehir, Konya, Kayseri v.s. gibi şehir merkezlerinde kent içi ulaşımda yaygın olarak kullanılır. Aynı zamanda bisikleti ülkemiz genelinde çeşitli gelir gruplarından on binlerce kişi spor olarak değerlendirmektedir. Bunun yanı sıra ülkemizde sınırlı sayıda gezgin ruhlu maceraperest bisiklet sürücüleri şehirlerarası kamplı sürüşlere çıkmaktadır. Bir avuç bisiklet gezgini vatandaşımız da bisikletle yurtdışına, çok uzun turlara çıkmaktadır.

Ülkemizde bisiklet kullanımı nüfusa göre çok yoğun olmamakla birlikte kullanılan bisiklet türleri de çok azdır. Bunlardan biri de demiryolu bisikletidir. Demiryolu bisikleti pek çok ülkede demiryolu işçilerinin seyahat etmesinde ve kullanılmayan eski hatlarda spor amaçlı olarak kullanılmaktadır.

Demiryolu bisikleti normal bir karayolu bisikletine yapılacak geçici eklentilerle hem karayolu hem de demiryolunda kullanıma uygun biçimde yapıldığı gibi, sadece demiryolunda kullanım için özel olarak üretilir. Hem karayolu, hem de demiryolunda kullanım için uygun olan modeller bir çeşit hibrit bisiklet olur. Sadece demiryolunda kullanılabilecek modeller ise günümüzde halen kullanılan pompalı ve motorlu drezinlerin pedalla hareket ettirileni şeklindedir.

Demiryolu bisikletlerinin zeminle sürtünmesi çok az olduğundan normal karayolu bisikletlerine karşı hız avantajı olacaktır. Normal bir bisikletle ortalama 30 km/h ile giden birisi demiryolu bisikletiyle çok zorlanmadan rahatlıkla 40 km/h gibi ortalama hızlara ulaşabilir. Demiryollarında karayollarında olduğu kadar dik yokuşlar olmadığından dolayı tutturulacak ortalama sürat pek fazla değişmeyecek ve düşük eğimli demiryolu rampalarında etkileyici hızlara ulaşılabilecektir.

Demiryolu bisikletleri verdiği kullanım zevki kadar çok hafif olduklarından ötürü pek çok dezavantajı vardır. Mesela raylara konulan taşlar ve trenleri etkilemeyecek diğer engeller demiryolu bisikletleri için ciddi bir sorun teşkil edip kazalara kolayca sebep olabilir. Bu yüzden demiryolu bisikletimizde ön tekerleklerin önünde raylarda bulunması olası taşları uzaklaştırabilecek ve lokomotiflerde de bulunan davar kovarların olması gerekiyor.

Demiryolu bisikletleri iki ray üzerinde ilerlediği için dengeli olsada kask takmanın gereği var. Çünkü bir önceki paragrafta belirttiğim gibi önüne çıkabilecek küçük engeller raydan çıkmasına sebebi olabilir. Ayrıca bu türden bisikletlerin tekerleklerinin zeminle sürtünmesi az olduğundan aşırı süratlere çok zorlanmadan çıkılabilir. Buna bağlı olarak raydaki olası bozukluklar ve dar kurblar yani dar virajlar yüksek hızda bisikletin hafif olmasıyla birleşince bisikletin raydan çıkmasına sebebiyet verebilir.

Demiryolu bisikletlerinin tekerlekleri modifiye edilmiş kalın bisiklet yada motorsiklet jantlarından yapılabileceği gibi özel olarak daha ağır olacak şekilde sanayi sitelerinde CNC makinesi olan bir kalıpçıda yaptırılabilir. Unutmayalım ki demiryolu bisikletlerinde tekerlek ağırlığı dengeli sürüş demektir. Karayolu bisikletlerinin demiryolunda gidebilmesi için gereken klavuz tekerlekler için ise çöp konteynerleri ve el arabalarında kullanılan tipten ufak lastik tekerlekler kullanılabilir.

Demiryolu bisikletlerinin frenleri arka ve ön millerden kampanalı olabileceği gibi konvaksiyonel demiryolu araçlarında kullanıldığı üzere tekerlek yüzeyinden frenleme yapılabilecek şekilde yapılabilir. Ayrıca disk fren sistemi ve normal bisikletlerde kullanılan papuç fren sistemi kullanılabilir.

Demiryolu bisikletlerinde gidona gerek yoktur. Fakat modifiye edilip demiryolu bisikletine çevrilen normal bisikletlerin dengesi çok çok iyi olmayacağından dolayı gidona ihtiyaç vardır.

Demiryolu bisikletlerinin çekişi zincir veya difransiyel tahriki ile sağlanabilir. Demiryolu hatlarında dik yokuşlar bulunmadığından normal kullanım için vites sistemine ihtiyaç yoktur.

Demiryolu bisikletlerinin gerçek demiryolu araçlarına daha fazla benzemesi ve karanlık havalarda kullanımı için ön ve arka tarafında farlarının olması gerekli olabilir. Yinede demiryolu bisikletinize far yerleştirmek sizin tercihinize kalmış bir şey.

Demiryolu bisikletinizde gerekli duyduğum bir aksesuar var ise o da kornadır. Sürtünme azlığı yüzünden yüksek hıza kolayca çıkabilecek ve yine sürtünme azlığı nedeniyle frenlemesi yavaş olacak bu aracınızın önüne çıkabilecek hareketli objeleri uyarmak için sıradan bir bisiklet kornasından çok daha güçlü bir kornaya ihtiyacınız var.

Ülkemizde demiryolu bisikletçiliğinin, pompalı drezinlerin kullanımından ibaret olduğunu düşünüyorum. Pompalı drezinler kol kası gücüyle hareket ettirildiğinden bunları bir çeşit demiryolu bisikleti olarak görüyorum. Ülkemizde normal bisikletçilik tam olarak gelişmemişken demiryolu bisikletçiliğinin gelişiminden bahsetmek mantık olarak pek doğru olmaz.

Demiryolu bisikletine binebilmek için kullanılmayan, trafiğe kapalı demiryolu hatları seçilmeli. Ülkemizde Sütlaç-Çivril ve Bozanönü-Eğirdir hatları ve İzmit’ teki Eski Köseköy İstasyonu trafiğe tamamen kapalı olduğundan buralarda demiryolu bisikletçiliği yapılabilir.

İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere özellikle gelişmiş ülkelerde yaygın olan demiryolu hobisi ülkemizde de giderek yayılmaktadır. Ülkemizde varlığını bildiğim onlarca demiryolu meraklısının yanısıra bilmediğim binlerce demiryolu meraklısının olduğunu düşünüyorum. Bu potansiyel değerlendirilir ve kullanılmayan hatlarımız demiryolu bisikletçiliği turizmi için değerlendirilse düşük sermaye ile turizmden pay alabilir.

Demiryolu bisikletçiliğini geliştirmek için uygulanabilecek yollardan biri de tatil köylerinde, büyük bahçesi olan otellerde ve büyük parklarda dar hatlı raylı sistemler inşa edilerek bu hatlar üzerinde ücret karşılığı olarak demiryolu bisikleti işletmeciliği yapılabilir.

Demiryolu bisikletçiliği eğlenceli olduğu için ilerleyen dönemlerde ülkemizde kullanıma başlayacağını ve diğer ülkelerde kullanımının giderek daha fazla yaygınlaşacağını tahmin ediyorum.

ÖNEMLİ NOT:

(*) Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Fotoğraf Ana Sanat Dalı öğrencisi. İzmit’ te yaşıyor. Demiryolu ve bisiklet tutkunu. İleride demiryolu fotoğrafçılığı üzerine uzmanlaşmak ve bisikletle sıradışı ve ses getirici turlar yapmak istiyor. Kocaeli Büyükşehir Belediyesinin düzenlediği "Kocaeli 7 İlçe 7 Renk Fotoğraf Yarışmasında""İzmit Yıldırım" isimli ve temalı fotoğrafı ile  2007 İkincilik Ödülü almıştır.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: baki berk kayalar