Çek Arabanı

Yaya Derneği, kaldırımları işgal ederek yayaların haklarını gasp eden arabalara karşı kampanya başlattı.Bu aralar kaldırıma park etmiş arabaların üzerinde "çek arabanı" yazan bir kâğıt görürseniz şaşırmayın. Bu kâğıtlar şehrin asıl sahipleri yayaların haklarını bir şekilde gasp eden arabaları uyarmak için kullanılıyor. Kâğıtların bir yüzünde çek arabanı bir yüzünde "Sayın sürücü, yolları sokakları elimden aldın. Tüm şehir zaten senin. Hakkıma saygı göster. Lütfen arabanı çek! Burası benim" yazıyor. İmza: "Bir yaya."

2008’de kurulan Yaya Derneği’nin protesto amaçlı başlattığı "Çek Arabanı" kampanyası, derneğin en büyük hedefi olan yayalara haklarını hatırlatmak için. Dernekten Barış Andırınlı’yla Türkiye’de yaya haklarını ve algısını konuştuk. Yurtdışında bu tip derneklerin 1930’larda kurulmuş olmasına karşın kendilerinden önce Türkiye’de yaya haklarına odaklanmış bir oluşum olmaması şaşırtmış aslında onları. "Türkiye’deki kalabalığa, trafiğe baksanız burada yıllardır var sanırsınız. Aksine yaya haklarını koruyan, yürümeyi özendirici, yürümenin önündeki engelleri kaldırmak için çalışan bir dernek yok" diyor.

 

Avrupa Parlamentosu’nun kabul ettiği yaya hakları bildirgesinde yayaların hakları kesin bir şekilde belirleniyor. Bildirgenin ilk dikkat çektiği nokta şehirlerin yayalara göre planlanması gerektiği. Diğerleri ise bilinen ancak uygulanmayan kurallar. Kaldırımların, yaya geçitlerinin yayalara ait oluşu, motorlu taşıtların şehir trafiğine girişlerinin kısıtlanması, toplu taşıma trafiğinin artmasının gerekliliği gibi. Andırınlı bildirgenin, üst geçitleri yayaları şehirden soyutlamak saydığı için üst geçitlere dahi karşı olduğunu söylüyor ve ekliyor: "Biz ise üst geçitlere dua edecek haldeyiz. Otopark yapılınca seviniyoruz arabalar kaldırımlara park etmeyecek diye ama bir süre sonra hiçbir şey olmamış gibi oluyor. Çünkü şehre arabaları çekmiş oluyorsunuz bu şekilde. Londra’da şehir merkezine giren arabalardan belli bir ücret tahsil ediliyor. Bizde ise hâlâ arabalara bağımlılık var."

Andırınlı, Türkiye’de önce yaya hakları bilincinin sağlanması gerektiğine dikkat çekiyor en çok. "Bu işlere başlamadan önce bu kadar büyük bir dönüşüm gerektiğini bilmiyorduk. Marjinal derneklerle aynı kefeye konduk bir anda. Biz yürümenin insanlık, çevre için faydalı olduğuna dikkat çekiyoruz. Sürdürülebilirlik kavramı artık tüm dünyanın önemsediği bir şey. Yürümek kadar dünyaya faydalı bir şey yok. Fosil yakıt harcamıyorsunuz, çevreyi kirletmiyorsunuz. Üstelik toplum sağlığı için çok önemli yürümek."

Çek Arabanı kampanyasının öncelikle bilinç oluşturmak için çalıştığını hatırlatan Andırınlı, asıl eylemin yine yayalardan beklendiğini söylüyor. Kabalcı’da kasanın yanından, www.cekarabani.org sitesinden de temin edilebiliyor ilanlar. Tabii aklınıza daha yaratıcı bir fikir gelirse de uygulayabilirsiniz.

26.03.2010 tarihli Zaman Gazetesinde "Engellilerin ulaşımdaki yaşadığı işkence Marmaray’la sona eriyor" başlıklı bir haber Hüseyin Keleş imzası ile yayınlandı. Haber içeriğinde "İstanbul Boğazı’nın altından tüp tünellerle Avrupa ve Asya’yı demiryolu ile birleştirecek olan Marmaray Projesinin, ulaşımda büyük sıkıntılar yaşayan engellilere büyük konfor sağlayacağı, Marmaray Projesi kapsamındaki istasyonların, engelli yolcuların rahatça yolculuk edebilmelerini sağlayacak boyut ve özelliklerde tasarlandığı" dile getirilerek, "engelli vatandaşların sosyal hayata katılabilmelerinin önündeki en büyük engelin, ulaşım araçlarının engellilerin kullanmasına elverişli halde olmamasından kaynaklandığı" belirtilerek "engellilerin artık kent içinde uzak mesafelere Marmaray’dan sonra rahatlıkla gidebilecekleri" ifade edilmiştir.

Peki, gerçekten öyle mi?

 

Marmaray’a ulaşmak için engelliler sokakları kaldırımları rahatlıkla kullanabilecekler mi? Maltepe’de İstasyona giden bir sokakta kaldırım aniden bitiyor apartmanın bahçesi kaldırımın tamamını kaplıyor.

Haydarpaşa’da kaldırımlar servis araçlarının park yeri polis aracı 2 metre ötede denetim yapıyor kimlik soruyor ancak kaldırıma park etmeye karışmıyor.

Peki kentin cadde ve anaartelerinden sorumlu İBB ne yapıyor Haydarpaşa’da bir sivil toplum örgütü ve Sağlık Kuruluşu ile kreşin önündeki kaldırımı tek kişinin bile yürürüyemeyeceği darlığa getirerek karayolu araçlarına cep yapıyor. Yetmedi, Numune Hastanesi, Marmara Üniversitesi, Siyami Ersek ve Gata hastanesi Haydarpaşa hastanesinden Kadıköy’e geliş ve bu birimlere gidişte yayaların kullanılacağı kaldırım yine tek kişinin yürüyebileceği sırat köprüsü haline getirildi. Niçin yeni Otobüs Minübüs duraklarına giriş çıkış düzenlemesi için.

"Çek Arabanı!" Kampanyası – Çağrı Metni Yayayız. Üç beş kişi değil, milyonlarız. Bizi yok sayanlara, yaya geçidini, kaldırımı işgal edenlere "Çek arabanı!" diyoruz. Yayayız. Üç beş kişi değil, milyonlarız. Bizi yok sayanlara, yaya geçidini, kaldırımı işgal edenlere "Çek arabanı!" diyoruz. Fazla söze gerek yok. Sözün zamanı değil. Bir gününüzü düşünün. İşe, eve, okula, çarşıya, metroya gideceksiniz. Yürüyorsunuz. Yürüyecek kaldırım buldunuz. O halde şanslısınız. Bir araba son sürat geçiyor. Yolda birikmiş suyu üzerinize sıçratıyor. Hakkıdır. Vatandaş çöpünü kaldırıma yığmış. Ne yapsın? Hakkı. Esnaf; tabelasını, tezgahını kaldırıma çıkarmış. Hakkı. Belediye; çöp tenekesini, elektrik direğini, reklam panosunu kaldırımın ortasına dikmiş. Size yürüyecek yol kalmamış. Olsun. Arabalar kaldırıma, yaya geçidine park etmiş. Demek yol kenarları yetmemiş. İşiniz ne? Siz yola inin. Kaldırımlar da arabaların hakkı. Bir tuhaflık seziyoruz. Bir şeyler yanlış gidiyor. Bizler, yayalar, şehrin asıl sahibiyiz. Şehirler bizim. Sokaklar, kaldırımlar, yaya geçitleri bizim. Haklarımız hiçe sayılıyor. Kenara itiliyoruz. Sokaklarda güvenli bir şekilde yürüyemiyoruz. Otomobil sayısı hızla artıyor. Şehirler otomobiller için tasarlanıyor. Yayalar, otomobillerin yanında sığıntı gibi yaşıyor. Trafik ışıkları kaldırılıyor. Yayalar alt geçitlere inmeye, üst geçitlere tırmanmaya zorlanıyor. Peki bize ait ne var? Sayılı yaya geçidi, bir de kaldırımlar. Bu önemli bir gündür. Umutlu bir başlangıç. Bizler, derdi olanlar, bir araya geldik. Omuz omuza verdik. Kaldırımları, yaya geçitlerini elimizden alanlara, hız yapıp hayatımızı tehlikeye atanlara, bizi yok sayanlara, "Çek arabanı!" diyoruz. Kaldırıma, yaya geçidine, apartman kapısına, okul çıkışına parkeden arabalarla derdi olan herkesi eyleme çağırıyoruz. Bir ilan tasarladık. Binlercesini bastırdık. Bu, meselesi olan herkesin eylemidir. İstiyoruz ki yayalar haklarının farkına varsın. Söylenmeyi bıraksın. Söylemeye başlasın. Bizden veya internetten ilan edinsin. Edinemeyen büyük bir kağıt alsın. Üzerine "Hakkımı ihlal ediyorsun." yazsın. Yolunu kesen arabanın üzerine koysun. Şoförünü uyarmış olsun. Hakkını ihlal edenlere, bizimle birlikte "Çek arabanı!" desin.

"Çek Arabanı" ilanını aşağıdaki kitabevlerinden ücretsiz olarak temin edinebilirseniz.

Kabalcı Kitabevi – Beşiktaş
Sinan Paşa Mah. Ortabahçe Cad. No:8/A 34353 Beşiktaş / İstanbul Tel : (212) 327 33 22

İstiklal Kitabevi – Taksim
İstiklal Caddesi No:79-81 Taksim / İstanbul Tel : (212) 2929518

Mektup Kırtasiye – Taksim
Yeni Çarşı Cad. No:10 Galatasaray Beyoğlu / İstanbul Tel : (212) 2441813

Yararlanılan Kaynak:

SİNEM DÖNMEZ Cumhuriyet Pazar Dergi

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu