Adı Ada Ekspresi Ama Adaya Gitmez

Gebze-Köseköy arası yapılması planlanan hızlı tren yol çalışmalarına zaman aralığı sağlamak amacı ile ilk etapta 01.01.2012-31.01.2012 Tarihleri arasında saat 10.00 ile 15.00 arasında yol trafiğe kapatıldığından 11607, 11608, 11609, 11610, 11611, 11612, 11613, 11614 numaralı Adapazarı Bölgesel Ekspresleri iptal edildi. 01.02.2012 tarihinden itibaren ise Ankara-İstanbul hızlı tren çalışmaları gerekçe gösterilerek Ankara- Haydarpaşa (İstanbul) demiryolunun 56 kilometrelik Köseköy-Gebze arası kısmı tamamen kapatılması ile birlikte Haydarpaşa Adapazarı Haydarpaşa arasında bölgesel ekspres treni olarak sefer yapan 12 çift Adapazarı Ekspres treninin de seferi sonlandırıldı..

113 yıllık bir geçmişe sahip olan Adapazarı garın ve Ada ekspresinin tarihine ait hatıraları derleyerek sizlerle paylaşmak istedik.

 Adapazarı Garı’na ilk tren 2 Haziran 1899 tarihinde geldi.

 20 Nisan 1925 Adapazarı-Bolu tren hattının uzun zamandan beri yapılamamasının sebeplerine dair, Bolu Milletvekili Mehmet Vasfi Bey, TBMM Başkanlığı’na sözlü soru önergesi verdi.

 10 Ekim 1923 Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes Adapazarı Şeker Fabrikası açılışını yaptılar. Şeker Fabrikası, Yazlık’tan Atatürk Bulvarı’na kadar 5 km demiryolu hattı yaptı. ( Bu demiryolu zemini hala orada bulunmaktadır)

• 15 mayıs 1933 Haftada 3 gün Haydarpaşa-Adapazarı-Haydarpaşa arasında yolcu tren işletmeciliğine başlanmıştır. 

 Ekim 1956 Haydarpaşa-Adapazarı Demiryolu Hattı elektrikli hatta çevrildi. Adapazarı-H.Paşa arası 2,5 saate indi.

 3 Aralık 1990 Tüvasaş’ın tamamen yerli üretimi, RAYBÜS Adapazarı-Haydarpaşa seferini 1 saat 20 dakikada gerçekleştirdi.

 13 Şubat 1998 Sakarya Valisi Yener Rakıcıoğlu, Adapazarı-Haydarpaşa hattında hızlı tren sefere için TCDD Genel Müdürlüğü nezdinde teşebbüste bulundu. (2)

Haydarpaşa-Feneryolu arası demiryolu hattı 1871, Feneryolu-Pendik 22.09.1872, Pendik-Gebze 01.01.1873, Gebze-İzmit 01.08.1873 İzmit-Büyükderbent 02.05.1890, Büyükderbent-Mekece 01.09.1891 tarihinde işletmeye açıldı. 8491 metre uzunluğundaki Arifiye-Adapazarı arası şube hattının yapımına 1898 yılında başlandı. (1)

1899’de yılında  inşaatı tamamlanan gar binası ile Adapazarı  demiryoluna “merhaba” dedi. Adapazarı Gar’ı 113 yıl yolcularına, seyyar satıcılarına mekan oldu.

6 Şubat 1977 tarihinde ilk sefer ile elektrikli tren Haydarpaşa’ya doğru yola çıkınca kara trene veda eden Adapazarı Gar’ı 1982 yılında da yerini yeni gar binasına bıraktı.

Eski Gar; yıkıntılarının arasında binlerce hatırayı ve gözyaşını da tarihinin sayfaları arasına alarak “terk-i diyar ediyordu”.

Yakınında ve karşısında kurulu bulunan Arzu Sineması, Feza Sineması ve Fitaş Sineması’nın müşterilerini saat 24.00’de kalkan kara treni ile Mithatpaşa’ya, Arifiye’ye ve Sapanca’ya yolcu eden yine Adapazarı Garı’dır. Bugün sendika binasının bulunduğu yerde kurulu fayton durağından sırasını bekleyen faytonlar ile de binlerce gurbetçiyi ve yolcuyu gidecekleri köylerinin otobüsüne, evine ve oteline uğurlamıştı.

Haydarpaşa Garı’nın doğusundaki “SON DURAK” kardeşi olan Adapazarı Garı’nın kısa bir geçmişini bakalım.

23 Eylül 1856 günü bu topraklarda demiryollarının doğum günü olarak kabul edilir. İzmir-Aydın demiryolu için ilk kazmanın vurulduğu bu tarihten günümüze kadar geçen süre demiryolculuk tarihine olduğu kadar, Türkiye Cumhuriyeti’nin doğumunu, ekonomik, sosyal ve kültürel gelişiminde damga vurmuştur.

Tüm bu süreçte Demiryollarımız, ülkemizin kurtuluşunda, kalkınmasında, gelişiminde vücuda kan taşıyan damarlar gibi önemli bir işlev üstlenmiş, ülkemizin adeta can suyu olmuştur. Adapazarı, Anadolu’a yapımı tasarlanan demiryollarının devlet eli ile yapımı inşası kararlaştırılınca birkaç “Şanslı Anadolu Kasabası” arasına girdi, bir anda. 1871 yılında çıkartılan bir ferman sonucu Haydarpaşa-İzmit Demiryolu’na ilk kazma vurulması ardından üç bölüm halinde yapımı gerçekleşen hattın 1873 yılında tamamlanması sonrası 1898 yılında da 8491 metrelik Arifiye-Adapazarı Demiryolunun yapımı ile Adapazarı “Demiryoluna merhaba” demenin heyecanı yaşanmıştır.

Garın Çınarları Sapanca Erdemli Ormanlarından Geldi.

1898 yılında yapımına başlanması ardından açılışı yapılan Adapazarı Garı tek katlı sarı renkli binasının sol tarafında bir sundurma bulundururken kocaman bir de bahçeye sahiptir. Bahçesinin etrafında demir korkuluklar bulunan gar binasının etrafında bina bulunmadığı boş arazilerin ve tarlaların yer aldığını bugün elimizde bulunan ender fotoğraflardan ve o günleri yaşayanlardan görüp dinlemekteyiz. Çevresinde bulunan asırlık çınar ağaçlarının daha fide olduğu günleri ve dikilişini anlatan 98’lik Sapanca Erdemli Köyü’nden Hüseyin Tıknaz çınarların dikildiği günü anlatırken heyecanını gizleyemeyenlerden. “Adapazarı Garı’nın çevresine dikilen çınarlar Erdemli Köyü ormanlarından daha küçük bir fidan durumunda iken sökülüp getirilmiştir. Bizim köyün çınar ağaçları nerelere götürülmedi ki. Haydarpaşa Garı’na, Ankara Garı’na, Sapanca Tren İstasyonu’nun arka bahçesine dikildi, ikişer-üçer tane. Anıt Kabir’de bile var onlardan. Şimdi yanlarından geçtikçe o günü hatırlarım”

İLK BETON PERONLAR, EYLÜL 1939’da YAPILMIŞ

Bugün elimizde bulunan fotoğraflarda Adapazarı Garı’nın peronlarının bulunmadığını ve toprak zeminden trene binildiğini görürüz. Yani tren yolu ile yolcuların treni bekleme yerlerinin aynı seviyede olduğundan Adapazarı Garı’nda 18 Eylül 1939 tarihinde yolcu peronlarının betonlaşmasının adımı atılmış ve dolgusuna başlanmıştır. Peronların yapımı 1940 yılının Mart ayında tamamlanmış ve yeni peronların açılışı İkinci Dünya Savaşı’nın en ateşli ve kıtlık dönemlerine denk gelmesine rağmen yapılmıştır. 1940 sonrasında yaşanılan 1943 ve 1957 depremlerinde hasar alan Gar Binası, 1967 Depremi’nde kullanılmaz hale gelmişti. Hasar alan Eski Tarihi Sarı İstasyon Binası’nın yerine yenisinin yapılmasına ihtiyaç duyulmaya başlandığı günlerde Adapazarı Akşam Haberleri Gazetesi’nin 2 Mart 1968 tarihli nüshasında yayınlanan bir haberde “Devlet Demiryolları Genel Müdürü Adapazarı’na modern bir gar binasının yapımının kararlaştırıldığı” konu ediliyordu.

KARA TREN ADAPAZARI’na 1968’de VEDA ETTİ

Bundan sonrasını aslen Giresun ili Tirebolu ilçesi Karademir Köyü doğumlu olup, ilkokul sonrası öğrenimini Adapazarı Demiryolu Çıraklık Okulu’nda tamamlayan ve 1987 yılında emekli olup İstanbul Çekmeköy’e yerleşen elektrikli tren makinisti Ömer KOCUK”un anlatımlarından öğrenelim.

“Eskiden kara trenler vardı, sizde bilirsiniz. Az mı gittik ailecek, İstanbul’a. Camından dışarıya baktık mı kapkara olurdu yüzümüz. En güzeli de burnumuzun ucu kapkara olurdu, kömür dumanından. Şimdi o trenler yok, hiçbir yerde. Tarih oldular, nerede ise bizler tarih olacağız, onlar bizden önce çekildiler göz önünden. Evet, kara trenler bir karlı Ocak sabahı 06.18’de başlayan Adapazarı-Haydarpaşa Motorlu Tren Seferi ile 20 Ocak 1968 sabahı Adapazarı’na ve Tarihi İstasyon Binası’na veda ediyordu. Motorlu trenler aslında Adapazarı-Haydarpaşa Hattı’na yabancı değildi. Günde dört karşılıklı seferin yapıldığı 1955 yılının 13 Mayıs günü buharlı trenler yerlerini motorlu trenlere bırakmıştı ancak halkın yoğun isteği kara trenleri günde üç karşılıklı seferle yeniden hatlarda tutmayı başardı. Bu arada Demokrat Sakarya Gazetesi’nin 13 Mayıs 1955 Cuma gününe rastlayan nüshasında yayınlanan habere göre aynı hat üzerinde karşılıklı iki sefer yapan posta trenleri Haziran 1955’de seferden kaldırıldı. 1979 yılının bir Ağustos günü son seferini yaparak Adapazarı’na ve Gar Binası’na veda etti. Önce kara tren sonra da tarihi bina, geçmişinde ve hatıra fotoğraflarını Aile Albümlerinde ve gerisinde binlerce gözyaşı bırakarak aramızdan ayrıldı. Yeni ve modern Gar Binası’nın yapılacağı müjdesi 6 Şubat 1977 günü hizmete alınan Elektrikli Tren’in ilk seferi öncesinde dönemin Ulaştırma Bakanı Nahit Menteşe tarafından verildi; Adapazarı’na. Bakan Menteşe yaptığı konuşmasında Yeni ve modern gar binasının temelini 5 Nisan 1977 günü atacağız dedi. O gün elektrikli trenin ilk seferi saat 11’de yapıldı. Ulaştırma Bakanı Nahit Menteşe’nin yanı sıra Vali Necdet KANBUR, Tümen Komutanı Recep Ergün, Belediye Başkanı Behçet Deryaoğlu, DDY Genel Müdürü Orhan Acarlar, ADVAS Müdürü İsmet Özsoy, Gar Müdürü Hasan Mumcu, DYF-İŞ Genel Başkanı Enver Toçoğlu, DYF-İŞ Genel Sekreteri Cavit Iskalaf’ın yanı sıra kalabalık bir topluluk iştirak etti. İlk sefer için satışa çıkartılan 16 TL’lik biletlerin ilkini Adapazarı Belediye Başkanı Behçet Deryaoğlu 50 TL ödeyerek satın aldı.

21.4.1952 Adapazarı Haydarpasa arasinda sefer yapan motorlu trende hizmete sunulan luks servis

DEMİRYOLU, ADAPAZARI’NI İKİ KERE İKİYE BÖLERDİ

1899 yılında yapılan açılışı ardından 19.Yüzyıla demiryolu ile merhaba diyen şanslı Anadolu kasabalarından olan Adapazarı’nı demiryolu sonraki yıllarda iki kez ikiye böldü. İlki Arifiye-Adapazarı Demiryolu’nun Beşköprü’den geçişi sonrasında ta Gar Binası’na kadar diğeri de Adapazarı Garı’ndan Şeker Fabrikası’na kadar olan bölümde. Anadolu’nun belirli noktalarından vagonlarla taşınan pancarlar Arifiye İstasyonu’ndan alınarak Adapazarı Garı’na sonra bir makine manevrası ile tali yoldan Şeker Fabrikası’na işlenmek üzere taşınırdı. Bu yol 80’li yılların ilk çeyreğinde son taşımalarını yaparak yerini asfalta bıraktı.

“BUHARLI DEPO”  YERİNİ PARKA BIRAKTI

Bir de buharlı deposu vardı, Adapazarı Garı’nın. Buharlı kara trenlerin bakımları burada yapılırdı. Suyu, istimi, kazanlarının onarımı, dingil ve çalışma aksamının bakımları ve onarımları burada yapılırdı. Onlarca makinist bu deponun misafirhanesinde sabah eder, duşunu alır ve kahvaltısını-yemeğini odalarında yapardı. Buharlı kara trenlerden sonra yerini elektrikli trenler kullandı, son depo müdürü İbrahim Ezibay’dı, bugün sağ olup-olmadığını bilmiyorum ama iyi-otorite dolu bir insandı. Bu deponun yerini şimdi park aldı. Karşısındaki tarihi bina ile buharlı kara trenlerin depolarına doldurulan suyun depolandığı yer duruyor. Su bugünkü kadar bol değildi, kazan ısınmış, su istiyor, sular kesik diyemezsin. Dolduracaksın ve soğutacaksın, kazanı.

SIRA BEKLERDİ FAYTONLAR

Yakınında ve karşısında kurulu bulunan Arzu Sineması, Feza Sineması ve Fitaş Sineması’nın müşterilerini saat 24.00’de kalkan kara treni ile Mithatpaşa’ya, Arifiye’ye ve Sapanca’ya yolcu eden yine Adapazarı Garı’dır. Bugün sendika binasının bulunduğu yerde kurulu fayton durağından sırasını bekleyen faytonlar ile de binlerce gurbetçiyi ve yolcuyu gidecekleri köylerinin otobüsüne, evine ve oteline uğurlamıştır. Az mı yazlık sinema çıkışlarında faytonlarla evimize geldik, püfür-püfür havalarda, yıldızları ve mehtabı seyrederek.” (3)

 

Tren no ve cinsi	Kalkış istasyonu	Kalkış saati	Varış istasyonu	Varış saati
21 Yolcu	Adapazarı	07.40	Haydarpaşa	10.58
22 Yolcu	Haydarpaşa	19.15	Adapazarı	22.31
23 Yolcu	Adapazarı	05.50	Haydarpaşa	09.49
24 Yolcu	Haydarpaşa	16.35	Adapazarı	20.37
27 Mototren	İzmit	04.55	Gebze	05.58
28 Mototren	Gebze	06.22	Adapazarı	08.28
29 Mototren	Adapazarı	14.48	Diliskelesi	16.54
30 Mototren	Diliskelesi	17.08	Adapazarı	18.54
31 Mototren	Adapazarı	18.57	İzmit	20.02
32 Mototren	Sapanca	13.28	Adapazarı	13.52
33 Mototren	Adapazarı	11.35	Sapanca	12.00
34 Mototren	İzmit	22.10	Adapazarı	23.15
35 Mototren	Adapazarı	04.40	Hereke	06.25
36 Mototren	Sapanca	01.19	Adapazarı	01.44
37 Mototren	Adapazarı	00.01	Sapanca	00.23
107 Yolcu	Adapazarı	16.41	Büyükderbent	17.55
108 Yolcu	Büyükderbent	18.35	Adapazarı	19.38
109 Yolcu	Adapazarı	14.08	Arifiye	14.24
110 Yolcu	Arifiye	13.10	Adapazarı	13.25
111 Yolcu	Adapazarı	16.06	Arifiye	16.22
112 Yolcu	Arifiye	11.32	Adapazarı	11.47
113 Yolcu	Adapazarı	12.45	Mithatpaşa	12.49
114 Yolcu	Mithatpaşa	13.32	Adapazarı	13.37
115 Yolcu	Adapazarı	01.15	Arifiye	01.32
116 Yolcu	Arifiye	02.45	Adapazarı	03.01
117 Yolcu	Adapazarı	11.05	Arifiye	11.22
118 Yolcu	Arifiye	15.45	Adapazarı	16.00
119 Yolcu	Adapazarı	10.08	Arifiye	10.24
120 Yolcu	Arifiye	17.15	Adapazarı	17.31
121/122 Yolcu	Adapazarı	03.03	Pamukova	04.33
123 Yolcu	Adapazarı	17.18	Sapanca	17.54
124 Yolcu	Sapanca	18.00	Adapazarı	18.36
125 Yolcu	Adapazarı	13.10	Sapanca	13.56
126 Yolcu	Sapanca	14.08	Adapazarı	14.44
129 Yolcu	Adapazarı	04.00	Büyükderbent	04.56
130 Yolcu	Büyükderbent	05.58	Adapazarı	06.57
133 Yolcu	Adapazarı	19.05	Sapanca	19.40
134 Yolcu	Sapanca	19.47	Adapazarı	20.25
135 Yolcu	Adapazarı	08.30	Sapanca	09.08
136 Yolcu	Sapanca	09.33	Adapazarı	10.07
137/138 Yolcu	Pamukova	05.05	Adapazarı	06.39
139 Yolcu	Adapazarı	06.23	Mithatpaşa	06.31
140 Yolcu	Mithatpaşa	07.00	Adapazarı	07.06
141 Yolcu	Adapazarı	16.30	Mithatpaşa	16.35
142 Yolcu	Mithatpaşa	16.51	Adapazarı	17.00
03.06.1973 tarihli Haydarpaşa- Ankara ve Arifiye- Adapazarı Kısımları Trenlerin Kalkış ve varışlarını gösterir cüzdan

 

1990’lı yılların ortalarında Adapazarı Ekspreslerinden bazı seferler bu defa MT5600 tipi raybüsler ile yapılmaya başlanıldı.

YHT hat inşası için seferlerine 31.01.2012 tarihinde son verilen Adapazarı Bölgesel Ekspres trenleri tıpkı Pamukkale eksperesi gibi yüzde yüzün üzerinde doluluk oranı ile çalışdı..

23 Nisan 2013 tarihinde basın mensuplarına gündeme dair açıklama yapan TBMM Milli Eğitim, Gençlik ve Spor Komisyonu Başkanı AK Parti Kocaeli Milletvekili Fikri Işık, “YHT 3 hat olarak ihale yapılmıştı, 3 hat olarak devam ediyor. Hattın birisi yük trenleri için diğer ikisi ise hızlı tren ve banliyö hattı için. Adapazarı’ndan Haydarpaşa’ya kadar yine bizim banliyö trenlerimiz çalışacak. Hatta mümkün olduğu kadar sefer sıklığının artırılması için iyi bir çalışma yapılacak. Banliyö trenin yetişme durumuna göre o da 29 Ekim’de açılabilir. Bütün çalışmalar bu yönde gidiyor. Bu projelerden geri dönüşüm için önemli sebepler olması lazım” dedi.

Adapazarı Ekspres tren seferlerinin kent içi trafiği engellediği ve geçitlerde trafik oluşmasına neden olduğu bu nedenle de Adapazarı garın otogar yakınlarına taşınması yönünde lobi faaliyetleri yürütülürken Yüksek Hızlı Tren projesi kapsamında Gebze Köseköy hattının 31.01.2012 tarihinde kapatılması ile birlikte Adapazarı ekspres tren seferleri sonlandırıldı ve ardından Adapazarı Gar taşınmazlarının belediyeye devrine ilişkin protokole imzalar atıldı.

Ancak kısa bir süre sonra demiryolu karşıtı lobi faaliyetinin yürütücülerinden olan Sakarya Büyükşehir Belediyesi TCDD ile protokol imzalayarak Adapazarı Arifiye arasında E 23.000 setler ile ADARAY adı altında bir banliyö tren işletmeciliği yapmaya başladı.

1 Şubat 2012 tarihinden itibaren seferleri durdurulan Adapazarı Ekspres trenleri 2015 yılı başında sefer bölgesi kısaltılarak ve durak sayısı azaltılarak yeniden sefere başlıyor.

Yeni alınan 68.004 nolu loko ve dörtlü koltuk şeklinde dizayn edilen TVS yolcu vagonlarından teşkil edilen dizi ile 20 Aralık 2014 tarihinden itibaren Pendik Arifiye arasında test sürüşü gerçekleştirilen Adapazarı Ekspresi yeni yılda yolculu seferlerine başlayacak.

Yalnızca Adı Ada Ekspresi

Ankara İstanbul Yüksek Hızlı Tren hattının inşası nedeniyle 1 Şubat 2012 tarihinden itibaren seferlerine son verilen Adapazarı Bölgesel Trenleri 2015 yılı başında Arifiye Pendik arasında 3 hattın tamamlanmaması nedeni ile YHT hattında Ada Ekspresi adı ile 4 gidiş 4 geliş olmak üzere 8 sefer yapacak. Adapazarı’na gidecek ve Adapazarı’ndan gelecek yolcular Adapazarı-Arifiye arasında seyahatlerinde ADARAY’ı kullanacaklardır.

Ada Ekspresi ilk etapta Arifiye,Sapanca, İzmit, Gebze, Pendik istasyonlarında, 2015 yılı ortasında Körfez,Derince, Büyükderbent, 2016 yılı içerisinde ise Diliskelesi, Tavşancıl, Hereke, Kırkikievler ve Köseköy istasyonlarında duracaktır. (4)

Kaynak:

1) Anadolu Demiryolu Çevresinde Gelişen Mimari ve Korunması Y.Mimar Yonca Kösebay Erkan Doktora Tezi Mayıs 2007

2) http://www.sakaryayenihaber.com/haber-oku/25676/tarihi-adapazari-gari.html

3) http://medyabar.com/haber/53630/adapazari-ekspresinin-geri-donus-tarihi.aspx

4)http://www.tcdd.gov.tr

 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu