Haydarpaşa Silo İnşaatı

Kayar kalıp ile inşaat, yüksek irtifada betonarme tesislerin inşasında kullanılan seri ve hususî bir usuldür (hububat, çimento, suni gübre v.s. siloları). Bu metot çok katlı binaların inşaatına da uygun düştüğü için halen Almanya ve diğer şimalî Avrupa ülkesinde bu kabil inşaatlara da tatbik edilmektedir. Kayar kalıp metodunun avantajları, çok kısa bir zamanda ve nispeten daha iz yardımcı malzeme sarfı ile istenilen inşaatın meydana gelmesidir. Bu metot yıllardan beri bilinen ve kullanılagelen bir usul olmakla beraber bu gün Haydarpaşa Silo inşaatında tatbik edilen kayar kalıp sistemi en yeni ve en modern tarzıdır. 

Burada esas prensip bina dış duvarlarını meydana getirecek kayar kalıbın az irtifalı (1,20 metre) olmasıdır. Bu kalıbın iç ve dış yüzleri demir profil bağlantılarla birbirlerine raptedilmişlerdir. Bu bağlantılara kaldırıcı denilen bir nevi kriko tertibatı monte edilmiştir. Bu kaldırıcıların içinden 25 mm. kutrunda çelik çubuklar geçer. Bütün kaldırıcılar (Haydarpaşa Silo inşaatında 102 adet vardır) yağ boruları ile yekdiğerlerine merbut olup merkezdeki bir yağ tazyik tulumbasına bağlıdırlar. Tulumba çalışınca yağdaki tazyik, borular vasıtası ile kaldırıcılara intikal eder. Bu tazyik dolayısı ile kaldırıcılardaki hususî ve patentli bir tertibat harekete geçer ve kaldırıcılar, çelik çubuklar üzerinde 2,5 cm yükselir ve kendilerine merbut olan kalıbı da yükseltir. 

İşe başlarken önce 1,20 metre yükseklikteki kalıbın demir teçhizatı konur ve arası betonla doldurulur. Bundan sonra yağ tulumbası harekete getirilerek kalıp 2,5 cm. kaldırır ve bu ameliye saatte 6-10 defa tekerrür eder ve bu arada gerekli demir teçhizat ve beton doldurulur. Bu suretle 24 saat zarfında ortalama 3-3,5 metre irtifaında inşaat yapılabilir. Kalıbın alt kenarını terk eden beton 6-7 saatlik olduğu için, kendi kendisini tutabilecek kadar sertleşmiş olur. Kayar kalıbın kayma sürati her şeyden önce dışarıdaki sühunete tabidir. Eğer bu sühunet düşük ise betona sertleşecek zaman bırakmak için kalıp yavaş çekilir, eğer aksi vaki yani dış sühunet yüksek olursa, betonun kalıba yapışmaması için kayma suretinin daha büyük olması gerekir. Haydarpaşa inşaatında haricî hararete karşı beton dış satıhları daimî şekilde ıslak tutulacak çuval bezleri ile muhafaza edilmektedir. Bundan başka kayar kalıptan çıkan taze beton mala perdah edilerek nispeten kaypak bir satıh elde edilmektedir. 

Haydarpaşa’da inşa edilmekte olan Toprak Mahsulleri Ofisine ait 34000 tonluk Silo, 4 kademede teşkil edilecektir. Beher kademede 5,1 metre kutrunda 15 adet yuvarlak kuyu ve 12 adet ara kuyu inşa edilecektir. İlk kademe inşaatının kayar kalıbına 27.9.1954 günü başlanılmış bulunmaktadır. Bu kademedeki 30 metre yüksek silo kuyuları inşaatı 9-10 gün içerisinde ikmal edilmiş olacak ve bu arada 17 cm. kalınlıktaki kuyu duvarlarının teşkili için 1400 m3 beton sarf edilecektir. 

AHI-BAU DÜSSELDORF ve İBRAHİM YOLAL firmaları işbirliği tarafından inşa edilmekte olan Toprak Mahsulleri Ofisi Haydarpaşa Silosu inşaatında Türkiye’de ilk defa olarak tatbik edilen kayar kalıp sistemi, bundan sonra gene aynı firmalar tarafından inşa edilmekte olan Toprak Mahsulleri Ofisinin 20000 tonluk İZMİR/ALSANCAK silosu inşaatında da tatbik edilecektir. 

AHI-BAU firması, Almanya’da kayar kalıp sistemi ile pek çok silolar inşa etmiş olduğu gibi 40 metre yüksekliğe kadar müteaddit binaları da bu usul ile inşa etmiş bulunmaktadır. 

Kaynak: Mimar Dergisi Cilt 1954 Sayı 1954-07-08 (273-274) Sayfa

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: Kentvedemiryolu