Haydarpaşa’da 48 kapı nolu bina

Haydarpaşa – Gebze ve Sirkeci – Halkalı arası demiryolu hattı İstanbul’un DEMİRYOLU MİRASI olarak ilan edilmesi için 01.08.2007 tarihinde İCOMOS, BTS ve Mimarlar Odası tarafından İstanbul Tabiat ve Kültür Varlıkları Koruma Kurullarına yapılan başvuru öncesinde yürütülen saha çalışması esnasında farkına varıldı Haydarpaşa’da bir cezaevi yapısının bulunduğuna.

Haydarpaşa Cezaevi binası Doktor Eyüp Aksoy Caddesi ve Behiçbey Sokağın kesiştiği köşede İbrahimağa Camisinin karşısına düşmektedir. Yapım tarihi bilinmemekle (*) beraber gerek limandaki gerekse gardaki tarihi yapılarda kullanılan baca tekniğinin bu yapıda da görmememiz binanın 100 yılı aşkın bir süredir kullanıldığı kanaatine varmamıza neden olmuştur.

Cezaevi  demir giriş kapıdan geçilerek geniş bir bahçe avlusuna girişe imkân tanıyan ve koğuşların kapıları bu bahçeye açılır şekilde inşa edilmiştir.

Ayrıca binaya 10–15 metre uzaklıkta Cezaevinin idari yönetimine ait 2 adet tek katlı binada bulunmaktadır.

Cezaevi binası bu gün yol bakımında çalışan işçilerin yatakhanesi ve binaya sonradan ilave edilen bir odalı bölümde lojman olarak kullanılmaktadır. Yapıldığı ilk yıllarda hangi tip mahkûmlar kalıyordu bunu bilemiyoruz ancak bu gün kalanları bordo mahkûmları (yol bakım işçileri) olarak adlandırıyoruz. Yanındaki Cezaevi idaresine ait binalarda personel lojmanı olarak kullanılmaktadır.

Cezaevi yönetim binası olan 2 yapının da bodrum katları ufak bir pencereden fotoğraflandığında içeride banyo küvetini andırır bir çukur görüntü ile karşılaşılmıştır. Bu çöküntülerin mahkûmlara yönelik bir girişim veya binayı koruma amaçlı yaklaşımla mı ya da göründüğü gibi banyo amaçlı mı olarak kullanıldığı konusunda kesin bir yargıya varılamamıştır.

Askeri karokol binasının bulunduğu ve uluslar arası ticaretin yapıldığı, işgal güçlerinin hâkimiyetini sürdürmek istediği mekânda ve zaman diliminde, suçlu addedilenlerin gerek yargılanarak gerekse yargılamadan önce tutuklanarak barındıracakları bir mekâna ihtiyaç duyulmuş olmalı ki bu cezaevi yapısı Haydarpaşa Gar hudutlarının en uç ve köşesine inşaa edilmiştir.

10.04.1927 Tarih ve 1003 sayılı "Binaların Numaralanması ve Sokaklara İsim Verilmesi Hakkında Kanun" ile içinde yaşayan insan olup olmadığına, tahsis şekline, imar ruhsatı ve kullanma izni durumuna bakılmaksızın her binaya numara verilmesi ve yine aynı kanun ile sokaklara ad, ya da numara verilmesi zorunlu kılınmıştır.

Bu kapsamda Haydarpaşa Cezaevine 48 kapı numarası verilmiştir.