Demiryolu Meslek Okulu Yeniden Açılır mı?

Demiryollarına eğitilmiş işgücü yetiştirmeye yönelik olarak ilk açılan kurum 1915 yılında eğitime başlayan İzmir Şimendifer Okuludur. Demiryolu idaresi bu okuldan mezun olanları istihdam etmenin yanı sıra kendi içi bünyesinde oluşturduğu bilgi birikimini çalışanlarına aktararak mesleki uzmanlaşmayı sağlamaya çalışmıştır. Daha sonra da demiryolları işletmesi Harekât Münakalat Mektebi ve çeşitli branşlarda açtığı kurslarla kendi ihtiyaç duyduğu elemanları yetiştirmiştir.

Haydarpaşa Harakat Münakalat Mektebi

Cumhuriyet Dönemi başından itibaren gerçek anlamda Demiryolu Meslek Okulu 1 Ekim 1942’de, Umum Müdür Cemal Hidayet Bey tarafından Ankara Demiryol Mahallesi’nde (mahallenin adı önce Ülkü, sonra da Doğanbey olarak değiştirilmiştir.) Mimar Kemalettin’in tasarımı olan ünlü yapıda açılır. Hızla gelişen Demiryolu işletmeciliğinin gerektirdiği nitelikli personel ihtiyacını karşılamak amacıyla açılan TCDD Meslek Okulu 1949 yılına kadar yol, muamelat ve hareket bölümlerinde lise düzeyinde eğitim vermiş olup, Okula, 1943-1944, 1944-1945 ve 1945-1946 öğretim yıllarında öğrenci alınmıştır. Demiryol Meslek Okulu’nun 1946’da yeniden kapatılması gündeme gelir. Bu nedenle öğrenci alınmaz ve okuldaki öğrencilerin mezuniyetlerini izleyen yıl, 25 Şubat 1950’de kapatılır. Yedi yıllık bu ilk faaliyet döneminde yaklaşık 500 öğrenci mezun olur.

Demiryol Meslek Okulu 28 Şubat 1950’de kapatıldıktan sonra, bu kez 1955’te Eskişehir’de açılır. Eskişehir’de açılan okul, yol, hareket ve muamelat olmak üzere üç dalda eğitim verir. Demiryol Meslek Okulu, 1957 yılında yeniden Ankara’ya, ilk açıldığı binaya taşınır. Okuldan 1959 – 1960 öğretim yılı sonuna kadar toplam 326 öğrenci mezun olur. Aynı öğretim yılında Okula tesisler bölümü eklenir, 1961 yılında liman bölümü açılır, muamelat bölümü de muhasebe bölümü olarak değiştirilir. 1963 yılında alınan müdürler kurulu kararı ile okul 1 Temmuz 1964 tarihinden itibaren kapatılmasının ardından okulun öğrencileri gönderildikleri Ankara Yükseliş Kolejinden 1965 yılında mezun olmuşturlar.

1973 yılında Eskişehir’de TCDD Meslek Lisesi adı altında yol, cer, genel idari hizmetler, işletme ve tesisler bölümleriyle okul tekrar öğretime açılmıştır.

1995 yılının Bütçe Kanunun 50/4 Maddesi ile 25.07.1996 tarihinde yürürlüğe konulan 4160 sayılı Kanunun ek 35.Maddesinde yer alan hükümler doğrultusunda Ülkemizdeki Kamu Kurum ve Kuruluşlarının mecburi hizmet karşılığı öğrenci okutma imkanının ortadan kaldırılması nedeniyle 1996-1997 öğretim yılından itibaren okula öğrenci alınmamış ve TCDD Yönetim Kurulunun 13.08.1998 tarih ve 25/350 sayılı kararıyla da TCDD Meslek Lisesi‘nin eğitim faaliyetine son verilmiştir.

1942 yılında Demiryol Meslek Okulu olarak öğretime başlayan demiryolu okulundan, 1998 yılında eğitime kapatılmasına kadar, 4.198 demiryolcu mezun olmuştur. Mezunlardan yarısına yakını şu anda TCDD’de görevlerini sürdürmektedir.

Buraya kadar anlattıklarımız 1915 ila 1998 yıları arasındaki demiryolcu yetiştiren okulun tarihçesidir. Bundan sonra ise şu sorulara yanıt bulmaya çalışacağız.

1) TCDD Meslek Lisesi Neden Kapatıldı?

2) TCDD Meslek Lisesinin yeri doldurulabildi mi?

3) TCDD Meslek Lisesinin yeniden açılması için ne gibi girişimlerde bulunuldu?

4) TCDD Meslek Lisesinin tekrar açılması mümkün mü?

TCDD Meslek Lisesi Neden Kapatıldı?

24 Ocak kararlarının (1980) uygulanması ile başlayan kamu hizmetlerinin ticarileştirilmesi, kamusal sektör ve hizmetlerin tasfiye sürecinin başlaması ile birlikte 1995 yılında BOOZ, ALLEN-HAMİLTON, 2002 yılında CANAC, EUROMED v.b. kuruluşların hazırladığı raporlar ve AB uyum programları ile gündeme gelen “TCDD‘nin Yeniden Yapılandırılması” programı uyarınca yeni sömürge tipi demiryolu işletmeciliğine kapı aralanmıştır.　

2007-2013 dönemini kapsayan Dokuzuncu　Kalkınma Planında bazı özelleştirme modellerine ilişkin söylemler yer almakta ve öne çıkarılan AB uyum programları ve Türkiye‘nin Dünya Bankası ve IMF‘ye verdiği taahhütler uyarınca özelleştirme, “yap-işlet-devret”, “yap-işlet” ve “kamu-özel sektör ortaklığı” yoluyla kamunun güçsüz kılınıp özel sektörün güçlendirilmesi politikaları önerilmektedir.　

TCDD‘nin kurum yapısının parçalanması, taşınmazlarının satılması, istihdam azaltılması, teknik yeteneklerinin zayıflatılarak orta ve uzun erimde demiryollarının işbirlikçi yerli sermaye ile uluslararası yabancı sermayeye açılması hedeflenmiştir. Altyapı işlemecilik bölünmesi, kurumsal bölünme, özelleştirme, “toplam kalite yönetimi, müşteri memnuniyeti” gibi piyasa faktörleri, azaltılan personelle çok iş çıkarma, esnek çalışma koşulları, performansa bağlı ücret politikası, siyasi ve ehil olmayan kadrolaşma, istasyonları kapatma, yolcu trenlerinde azaltmaya başvurma, lojmanların satılması, permi haklarının kaldırılması, hastane ve eğitim tesislerinin kapatılması ve son olarak 23 Nisan 2103 tarihinde yasalaşan Türk Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Kanunu ile 152 yıllık demiryolu kazanımları ve TCDD‘nin tasfiyesi gerçekleştirilmektedir.　

Ülkemizde 1995‘lerden bu yana bu sürdürülen liberal politika ve uygulamalar ile kamu işletmeciliği tasfiye edilmektedir, TCDD Meslek Lisesinin kapatılması da uygulanan bu piyasacı ve özelleştirmeci politikaların sonucudur.

TCDD Meslek Lisesinin yeri doldurulabildi mi?

TCDD Meslek Lisesinin 1998 yılında kapatılmasının ardından meslek liselerinde açılan raylı sistemler ve bazı üniversitelerde açılan lojistik bölümlerinin oluşan boşluğu doldurmadığı gerek TCDD Meslek Lisesi mezunları Derneği Yöneticileri gerek se de bilim adamları tarafından dile getirilmektedir.

Kadir Has Üniversitesi Lojistik Program Başkanı Ömer Faruk Görçün “1998 yılından günümüze kadar ülkemizde doğrudan demiryolu taşımacılığı ile ilgili eğitim veren bir okul mevcut bulunmamaktadır. Demiryolu taşımacılığı ile ilgili dersler bazı üniversitelerin lojistik ve taşımacılık bölümlerinde zorunlu ya da seçmeli olarak okutulmaktadır. Üniversitelerde demiryolu taşımacılığı ile ilgili dersler analiz edildiğinde teknik özellik taşımaktan çok işletmecilik temelinde verildiği görülmektedir. Özellikle demiryolu taşımacılığının Türkiye demiryolu sektörü ve diğer bağlı bulunduğu sektörler açısından önemi değerlendirildiğinde eğitim olarak son derece zayıf bir görüntü çizmektedir” tespiti ile sürdürülen eğitim programlarının ihtiyaca karşılık olmadığını ifade etmektedir.

TCDD Meslek Lisesinin yeniden açılması için ne gibi girişimlerde bulunuldu?

TCDD Meslek Lisesi Mezunları 1942 yılında kurulan Demiryolu Meslek Okulu Mezunları Derneğine üyedirler. Derneğin Genel Merkezi Ankara’dadır. Derneğin Adana, Afyon, Ankara, Eskişehir, İzmir, İstanbul, Malatya ve Sivas’ta şubeleri bulunmaktadır. Derneğin kendi üye kaynağının kapatılmasına karşı girişimde bulunması tepki örgütlemesi doğaldır. Ayrıca dernek tüzüğünün 4.6 maddesindeki “Dernek üyeliğine kaynak teşkil eden Demiryol Meslek Lisesinin faaliyetine devamı ve lisenin değerliliğini ortaya çıkaracak araştırma ve çalışmalar yapmak” İbaresi ile de okulun açılması için bir şeyler yapmak adına görevlidir de.

Okulun kapatılması politik bir karar olmasına rağmen Dernek Yönetimi/yöneticileri bugüne kadar politik bir duruş ve söylemde bulunmadıkları gibi herhangi bir protesto veya gösteri de düzenlememişlerdir. Yalnızca okulun kapatılmasında uygulayıcı durumda olan neo liberal politikacılarla görüşme düzeyinde girişimler de bulunulmuştur.

Demiryolu Meslek Okulu Mezunları Derneği Genel Başkanı Alpaslan Taylan’ın Kardelen Dergisinin 86. Sayısına “geleceği dair ” adı ile yazdığı başyazıda “protokol treni (Eskişehir İstanbul YHT hattı açılışı) yolcularıyla okulumuzu, okulumuzun Türk Demiryolları ve Demiryolculuğu için önemi hakkında sohbetler yaptık. Bütün sohbetlerin sonu derken aslında bu işin ayaküstü sohbetlerin ötesinde akademik bir inceleme ve raporlama ile yapılması gerektiğini, dernek tüzüğünün 4.6 maddesindeki “Dernek üyeliğine kaynak teşkil eden Demiryol Meslek Lisesinin faaliyetine devamı ve lisenin değerliliğini ortaya çıkaracak araştırma ve çalışmalar yapmak” şeklinde ifade edilen görevi yerine getirmediklerinin ilanı idi.

DEMOK Genel Başkanı Alpaslan Taylan okulun kapatılmasına karşı yapılan girişimleri “1998 yılında okulumuzun kapatılmasından sonra tüm Dernek yöneticilerimizin ana gayesi okulumuzun yeniden eğitime başlaması olmuştur. Kapatılma konusu Derneğimiz tarafından birçok platformda paylaşılmış, Siyasi büyüklerle de görüşülerek kamuoyu yaratılmaya çalışılmıştır. Biz de Genel Merkez ve Şube Yöneticileri olarak tek vücut çeşitli girişimlerde bulunduk. Bu girişimlerimizin bir kısmı oldukça zorlu geçti” şeklinde özetlemektedir.

Dernek yöneticilerinin ana gayesi okulun yeniden eğitime başlaması olduğu ilan edilmesine rağmen hiçbir yönetici ana gayemizi yerine getiremedim diye görevi bırakmadığı bir yana özeleştiride de bulunmamıştır. Okulun kapatılması ve tekrar açılmasını engelleyen iktidar ve yöneticilerinin kamu işletmeciliğini tasfiye eden uygulamalarına yönelik hiçbir eleştiride bulunulmadığı gibi methiyeler de düzülmüşlerdir.

TCDD Meslek Lisesinin tekrar açılması mümkün mü?

Demiryolu Meslek Okulu Mezunları Derneği Genel Başkanı Alpaslan Taylan “2004 yılından beri eğitim veren Raylı Sitem bölümleri, Lojistik üzerine eğitim veren kurumlar, sınavla memur alımı gibi açıklamalar önümüzdeki en büyük engel gibi durmaktadır” derken Kadir Has Üniversitesi Lojistik Program Başkanı Ömer Faruk Görçün’ün “1998 yılından günümüze kadar ülkemizde doğrudan demiryolu taşımacılığı ile ilgili eğitim veren bir okul mevcut bulunmamaktadır” tespitini bile görmeden YHT’ye bindiğini anlıyoruz.

Derneğin KARDELEN adındaki yayın organı olan dergi okulun kapatılması ile birlikte tepki amacı ile kapağında kurdele fotoğrafı ve okulumu istiyorum sloganı ile yayınlanmakta idi. Nisan/Haziran 2014 tarihini kapsayan 86. Sayısı ise kapağında gri zemin üzerine fark edilmeyecek şekilde siyah renkle kurdele konularak “okulumuzu istiyoruz” sloganı kaldırılmıştır. Dergi kapağında “okulumuzu istiyoruz” sloganının kaldırılması, Demiryolu Meslek Okulu Mezunları Derneği Genel Başkanı Alpaslan Taylan‘ın “2004 yılından beri eğitim veren Raylı Sitem bölümleri, Lojistik üzerine eğitim veren kurumlar, sınavla memur alımı gibi açıklamalar önümüzdeki en büyük engel gibi durmaktadır” ifadesi ile birlikte düşünüldüğünde Dernek Yönetiminin Demiryolu Meslek Okulunun tekrar açılması talebinden vazgeçtiğine yorumlamaktayız.

Dernek Yönetiminin Okulun tekrar açılması talebinden vazgeçtiği yada umutsuzluğa düştüğü bir yana Genel Başkanın “Evet endüstri meslek liselerinde raylı sistemler bölümleri, bazı üniversitelerde lojistik bölümleri, Karabük Üniversitesinde raylı sistemler mühendisliği bölümü ve hatta bazı meslek liselerinde lojistik bölümleri açıldı. Yaptığımız hesaplarla her yıl 2000 civarı lojistik eğitimi almış öğrencimiz mezun olacaktır. Bu noktada sorun bu kadar mezunun nasıl istihdam edileceğinde çıkmaktadır” söylemi ile lojistik okullarından mezun olacakların istihdam sorununu dert edinmektedir. Dert edinmenize gerek yok özelleştirme her uygulamaları sonucu Lojistik okulu mezunları asgari ücretle iş güvencesiz, herhangi bir lojistik şirketinde esnek çalışma koşulları ile iş bulabilirler.

Demiryol Meslek Lisesinden aldığı bilginin ardından TCDD’de kazandığı titrini daha demiryollarının serbestleştirilmesi kanunu çıkmadan önce özel sektöre transfer olarak piyasa koşullarına emanet edenler kurtuluşu kamu işletmeciliğinde değil sermayenin performans değerlendirmesinde olacağını sanmakta ve okulun tekrar açılması talebini de nostaljik bir arzu olarak dillendirmektedirler.

TCDD Yönetim Kurulu‘ndaki deneyimli demiryolcu sayısı, siyasi atamalar nedeniyle gittikçe sıfıra yaklaşmaktadır. 2004 yılında, yetkililerin kişisel hırsları nedeniyle İstanbul-Ankara eski demiryolu hattında hızlar arttırılmış, uyarılara rağmen 41 kişinin ölümüyle sonuçlanan kaza önlenememiştir. Açılmasına rağmen hala inşası tamamlanmayan Ankara-İstanbul Yüksek Hızlı Demiryolu‘nun müşavirleri arasında “Ben demiryolunun D’ sinden anlamam” diyen şirketler varken Demiryolu Meslek Okulu Mezunları Derneği Genel Başkanı Alpaslan Taylan’ın “Yüksek Hızlı T reni yaptık ve yapmaya devam ediyoruz, Asrın projesi yapıldı hizmete veriliyor, Bakü-Ceyhan- Tiflis boru hattından bahsediyoruz Türkiye gelecekte akaryakıt lojistiğinin merkezi haline geleceği söyleniyor. Gururla söylemek isterim ki bu projelerin yapımı ve işletmeciliğinde çalışan personelin % 85 i TCDD Meslek Lisesi mezunu” diyerek kıvanç ve onur duymasına şaşmamak elde değil.

Demiryolu Meslek Okulu Mezunları Derneği Genel Kurullarında derneğin TCDD mensuplarına ücretli demiryolu eğitimi vermesi için yetki talebinde bulunmaları eğitimin piyasalaştırılması (özelleştirme) uygulamalarına destek çıktıklarını söylersek yanlış olmaz.

Demiryolu Meslek Okulu Mezunları Derneğinin Malatya’da Nisan 2013 ayı içinde gerçekleştirdiği istişare toplantısında “TCDD’nin mevcut yapı içerisinde faaliyetlerini sürdürmesinde yaşanan zorluklar ifade edilerek, değişim ihtiyacı vurgulanmıştır.” Yani TCDD’nin tasfiyesine yönelik uygulamalara destek olunacağı ifade edilmiştir. TCDD dağıldıktan sonra okulun açılabileceğini beklemek safdillik olur.

Demiryollarının Özleştirilmesi Yasasına karşı yürütülecek mücadele için Sendika ve Dernek Genel Merkezlerinin Ankara’da oluşturdukları platformda Demiryol İş, Liman İŞ, UÇMS ve Demiryolu Meslek Okulu Mezunları Derneği　 yer almayarak okulun açılmasına yönelik itirazın yüksek sesle yapılabileceği bir şansı ayakları ile tepmiştir.

AKP iktidarına demokrasi ve insan hakları yönünden eleştiri getiren AB Raporları isyana neden olup çöpe atılarak show gösteri yapılırken, özelleştirmeye ve yağmaya yönelik kredi anlaşmaları ardı ardına imzalanmaktadır, Gebze Köseköy arasındaki 56 km lik demiryolunu yenilemek için bile AB kredisine muhtaç duruma getirilmiştir ülkemiz. .. Demiryolu taşımacılığında özel sektörün önünü açacak bir düzenleme için TCDD, 3 milyon 168 bin Euro bütçeli “Türk Demiryolları Reformu” projesi kapsamında Ecorys Researchand Consulting Ltd. bünyesindeki konsorsiyum ile sözleşme imzaladı. Özelleştirme sürecinde TCDD’ye danışmanlık yapan konsorsiyum ile taslak mevzuat paketine uygun olarak demiryolu reformunu gerçekleştirmek üzere çerçeve şartlarını ortaya koyan bir strateji ve eylem planı oluşturuldu. Özel sektörün önünü açmak için TCDD, bu süreçte danışmanlık hizmeti aldı. Türkiye-AB Mali İşbirliği çerçevesinde Türkiye’nin AB Müktesebatı uyum çalışmalarına finansman desteği sağlamak üzere Avrupa Komisyonu tarafından oluşturulan “Türk Demiryollarının Reformu” projesi kapsamında Ecorys Researchand Consulting Ltd. liderliğindeki konsorsiyum ile sözleşme imzalandı. Proje, AB Müktesebatına uygun olarak Türk demiryolu sektörünü rekabete açmak üzere TCDD bünyesinde altyapı tahsisi, ücretlendirme, emniyet ve karşılıklı işletilebilirlik sistemleri dâhil olmak üzere demiryollarının yeniden yapılandırılması ve reformu için çerçeve şartlarını oluşturuyor.

Madem bu kadar parayla AB Müktesebatına uygun demiryolu özelleştirme danışmanlık hizmeti alınıyor, o zaman aşağıdaki soruların da bu projelerde görev alan DEMOK’lu mezunlarının Dernek Yöneticileri tarafından cevaplamasını gerekmez mi?

AB demiryollarını özelleştirdikten sonra gerçekten tüm sorunlar ortadan kalktı mı?

Devlet tekeli ortadan kalkıp, şirketler kıyasıya rekabet ederek fiyat kırılmaları ve kalite artırımı sağlandı mı?

Yolcu taşımacılığındaki artan bilet ücretleri ve buna tepkiler nasıl yorumlanmalı?

AB komisyonluğunun demiryolu 4. paketindeki başta yolcu taşımacılığı olmak üzere demiryolu özelleştirmeleriyle ilgili yeni düzenlemeleri ve devlet desteğinin artırımını nasıl yorumluyorsunuz?

Bu sorular “demiryollarının serbestleştirilmesi kanunu” uygulamaya başlamasından sonrası ülkemizde daha sık sorulmaya başlanacaktır.

İzlenen bilinçli politikalarla 1959 yılında çalışan sayısı 66 bin 595 iken bu rakam 2003 yılında 35.853’e 2013 yılında ise %28 azaltılarak 25.770’e düşürülmüştür.

Yokluk ve teknoloji yetersizliği olan 1923-1950 döneminde yaklaşık 3.764 km yeni yol yapılmış ve işletmeye açılmıştır. 2003 yılından başlayıp, 2013 yılı sonuna kadar 2014 fiyatları ile demiryolu sektörüne yaklaşık 32,7 Milyar TL kaynak aktarılmasına, 2003 yılında 509 milyon TL olan Demiryolu sektörü ödeneğinin, 2013 yılında 8 kat artarak yaklaşık 3,9 Milyar TL’ye ulaşmasına rağmen, 2004–2013 döneminde 1.724 km. yeni demiryolu yapılabilmiştir. Demiryolunun ulaştırma sistemleri içindeki yük taşıma payı 2000 yılında 4.3 iken 2012 yılında 4.1’e yolcu taşımasında ise 2000 yılında 2.2 iken 2012 yılında 1.1’e düşmüştür.

TCDD Genel Müdürlüğü 2013 yılı sektör raporunun 17. Sayfasında “Personel sayısının azalmasında Demiryolu Kanunu ile sağlanan emekliliğe teşvik sisteminin etkisi olmuştur. TCDD 2013 yılında bazı hizmet kollarındaki personel açığını hizmet alımı yöntemi kapatmıştır. 2013 yılında hizmet alım yöntemi ile 3.077 kişi çalıştırılmıştır” tespitini yaparken gelecek dönemde iş güvencesiz çalışmanın olağanlaştırılacağı işaretini vermektedir ki, neo liberal politikalar sürerken demiryolunda kamunun ulaşım hakkı piyasa koşullarına terk edilirken TCDD Meslek Lisesinin açılabileceğini beklenmemelidir.

Diğer yandan demiryolu üretim ve teknolojilerini geliştirmeye uygun demir cevheri, bu cevheri çeliğe dönüştürecek tesis ve enerji kaynakları, lokomotif ve vagonları yapabilecek fabrika ve tesislerimiz, bunları çalıştırabilecek yerli enerji kaynaklarımızın hepsi ülkemizde mevcuttur. Ancak TCDD fabrika, liman, tesis ve varlıklarının satışı bu birikimi tasfiye etmekte, diğer sektörlerde yapılan özelleştirmelerle birlikte ülkemizin cumhuriyet dönemi birikimleri heder edilmekte, sermaye güçlerine peşkeş çekilmektedir.

İktidarın kamusal işletmeciliği terk ederek özelleştirmeye yönelik attığı adımları derneğin yayın organında aklayan, istasyonlara “minnettarız” pankartlarını asan anlayışın Demiryolu Meslek Okulunun tekrar açılması gibi bir derdi ve hedefi de yoktur.

TCDD Meslek Lisesine girerken hiç birimiz “kandırılmış çocuk” değildik, “meslek lisesi memleket meselesi idi”, meslek lisesine adım atarak memleketin meselelerini mesele edindik. Bu yazı tamda şimdi Demiryolu Meslek Okulu Mezunları Derneği‘nin okulun tekrar açılmasını istiyormuş gibi yaparak bizleri “Kandırılmış Çocuklar” durumuna düşürmesine izin vermeyeceğimizin ilanıdır.

Kaynak:

 Kardelen Nisan 2014 sayı 86

 http://www.tcdd.gov.tr/Upload/Files/ContentFiles/2010/faaliyet-raporu/stratejik.pdf

 KHÜ Lojistik Program Başkanı Ömer Faruk Görçün “Türkiye’de Demiryolu Taşımacılığı ve Eğitimi”

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryou-Tugay Kartal (1977 Mezunu)