CUMHURİYET’İN İLK ŞİMENDİFERCİLERİNDEN MEHMET KAMİL KOLUKISA
Demiryollarının kurucu genel müdürü Behiç Erkin, demiryolcuları temeli saygıya, sevgiye ve liyakate dayalı büyük bir aile olarak tanımlamıştı. Cumhuriyetin örnek kurumlarından biriydi TCDD, onbinlerce kişi çalışıyordu.
Müzenin açılış çalışmaları sürerken Sennur Sezer’in “Uzayıp Giden Tren Yolları” yazısını bulmuştum internette, okuduğum zaman bu yazının altına ben de imzamı atarım diye düşünmüştüm. O kadar güzel anlatmıştı ki babalarımızın çalıştığı demiryollarını… Müzenin açılışında tanıştık Sennur Sezer’le, eşi Adnan Özyalçıner’le beraber gelmişti, demiryolcu çocuğu olan edebiyatçılardan sözettik. Kemal Özer’den, Müştak Erenus’tan. Onların eserlerini tanıtan bir sergi açsak müzede diye konuştuk ayaküstü. O sergiyi açamadık, Sennur Sezer’i de kaybettik 2015 yılında.
Kentvedemiryolu’nda başladığımız bu yazı dizisinde demiryolu ailemizi biraz daha yakından tanıtmak istedik okurlarımıza.
Cumhuriyetin ilk şimendifercilerinden Mehmet Kamil KOLUKISA
Değerli tiyatro ve sinema sanatçımız Can KOLUKISA, cumhuriyetin ilk şimendifercilerinden Mehmet Kamil KOLUKISA’nın oğlu.
Mehmet Kamil (KOLUKISA) 1897 yılında Malatya Arapkir’de dünyaya geldi, 1926 yılında Anadolu Bağdat Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi’nde Gardfren olarak işe başladı. Can KOLUKISA’nın İstanbul Demiryolu Müzesi’ne hediye ettiği diplomadan,(1) 1928 yılında Haydarpaşa Hareket ve Mülakat Mektebi 13.devre Katar sınıfından iyi derece ile mezun olduğunu öğreniyoruz.
1924 den 1948’e kadar Haydarpaşa’da demiryolcu yetiştiren Hareket ve Münakalat Mektebi’ni ulusal demiryolculuğumuzun eğitim sisteminin temellerini atan Yüzbaşı İskender Sayıner, hazırladığı kurslar albümünde şöyle anlatmıştır.
“ Harbi müteakip Demiryollarını memleketin her tarafına ulaştırmak içerde ve dışarıda mühim bir çokluğun düşünüş ve kanaati hilafına olarak memleketin öz evlatlarının elile ve kısa denecek bir zaman içinde memleket dahiline yayılıp gelişmesi ezeli bir gaye olduğundan ve bunun yaratıcısının Sayın İnönü olduğunu ve her günkü gelişmesinde onun azim ve iradesi mahsulü olduğunu herkesin teslim etmesidir.
Demiryol Memurlarının da bu gelişmelere muvazi olarak daha iyi yetişmesi ve onlardan daha çok randuman alınabilmesi için 1923 senesinde Konya’da Hareket Kursunun birinci devresi açılmıştır .Bugüne kadar devam edip gelen bu devrelerin adedi 44 ü bulmuş ve bunlardan (1246) sı Katar, (3470) i İstasyon memuru olmak üzere (4716) meslektaş kurs görmüştür.Memleketin dört köşesine yayılıp feragatle çalışan ve muhtelif mevkiler işgal eden ve birbirlerine sevgi ile bağlı olan bu meslekdaşların 1915-1918 ve 1923-1948 Demiryol Mektep ve Kursları ile 1942 de Ankara’da tesis edilen Demiryol Meslek Okulu öğrencilerinin kıymetli hatıralarını bir araya toplayarak Albüm halinde Demiryolu tarihimize canlı bir armağan sunulur.“
Hareket Kursları, 1930 lu yılların sonlarına kadar Haydarpaşa Garı’nın arka tarafında bir dönem Askeri Karakol olarak da kullanılan binada yapılmış 1940 lı yıllarda Haydarpaşa yönetim binasının üçüncü katına taşınmıştır. Demiryollarının ilk müzesi de okul olarak kullanılan bu binanın bir bölümünde açılmıştı, 1964 senesinde eserlerin tamamı Ankara Gar’da bulunan ve müze olarak düzenlenen direksiyon binasına nakledildi.
Hareket, nakliyat, nizamat-ı muhtelife, telefon, cer, terbiye-i meslekiye derslerinin okutulduğu kursu iyi derece (11/20) ile bitiren Mehmet Kamil Efendi, kondüktör, katar baş memurluğu, tren şefi unvanlarında Haydarpaşa, Eskişehir, Adapazarı, Kayseri ve Afyonkarahisar’da görev yaptı.
Afyon-Karakuyu hattının yapımı sırasında (1936) Afyonkarahisar’dadır KOLUKISA ailesi. Dönemin Nafia Vekili Ali Çetinkaya çalışmaları incelemek için Afyon’a gelmiştir.
Garda 23 Nisan Çocuk Bayramı kutlamaları yapılmaktadır. Can KOLUKISA’nın ağabeyi Turgut, babasının aldığı fotoğraf makinası ile törenin fotoğraflarını çekmektedir. Ali Çetinkaya, Turgut’la ilgilenir, sohbet ederler.Turgut yedi sekiz yaşlarındadır o zaman, İstanbul’a gidip orada okumak istediğini söyler Nafia Vekiline. Ali Çetinkaya’nın hoşuna gitmiş olacak ki bu okuma arzusu, kısa bir süre sonra babalarının nakli İstanbul’a çıkar.
Askerliğini de 1938-1939 yılları arasında 1.şimendifer alayında bitiren Mehmet Kamil Kolukısa 1948 yılında idareden kendi isteği ile ayrıldı.
Can KOLUKISA, 14 Mayıs 1934 de babasının görev yeri olan demiryolu kenti Eskişehir’de dünyaya geldi. Işık Lisesi’ni bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinde eğitimine devam ederken üniversitenin gençlik tiyatrosunda tiyatroya başladı. Okulun tiyatro grubu 1954-1955 sezonunda Almanya Erlangen Üniversitesi Tiyatro Festivaline ” Yarın Başka Olacaktır ” adlı oyunla katılır ve üçüncü olur. Ertesi yıl aynı festivalde Necati Cumalı’nın “Boş Beşik” adlı eseriyle birinciliği kazanırlar. Kimler yoktu ki bu grupta Metin Serezli, Nisa Serezli, Erol Keskin, Can Kolukısa…
Yazar Pınar Kür ve Can Kolukısa 1964 yılında evlenirler, 1968 yılında oğulları Emrah dünyaya gelir.
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden 1964 de mezun olduktan sonra Paris Sorbonne Tiyatro Enstitüsü’nde tiyatro eğitimi alır, 1966-1968 yılları arasında da Unesco/ Paris Tiyatro Üniversitesi’nde profesyonel oyunculuk kurslarına katılır. O yıllarda aynı zamanda Akşam Gazetesi’nin paris muhabiridir .
Paris’ten dönünce Cep Tiyatrosu, Oda Tiyatrosu, Sahne 8, Sahne Z, Küçük Sahne ve Halk Oyuncularında çalışan
Kolukısa, Halk Oyuncuları’nda Devr-i Süleyman ve Pir Sultan Abdal ve Yaşar Kemal’in Teneke adlı oyunlarında rol aldı. Tiyatro Ankara’da Aziz Nesin’in Yaşar Ne yaşar Ne Yaşamaz” oyununu sahneye koydu.
Can Kolukısa, sayısız sinema filmi, televizyon dizisi ve tiyatro oyununda önemli roller aldı.
1976 yılında Zeki Ökten’in “Kapıcılar Kralı” filminde Kemal Sunal’la, 1985 yılında “Züğürt Ağa” filminde Şener Şen’le birlikte oynadı. Can Kolukısa 1991-1992 yılları arasında Gaziantep Şehir Tiyatrosu’nda sanat yönetmenliği yaptı.
Televizyon dizilerini sevenler O’nu pek çok diziden anımsayacaklardır ama en unutulmaz rollerinden biri Orhan Kemal’in eserinden uyarlanan Hanımın Çiftliği’ndeki kâhya rolüdür.
Aldığı Ödüller;
1985, Basın Eleştirmenleri (En iyi yardımcı erkek oyuncu, Züğürt Ağa)
1995, 8.Ankara Film Festivali (En iyi erkek oyuncu, Düş, Gerçek, Bir de Sinema)
1997, Ankara Uluslararası Film Festivali 8 En iyi erkek oyuncu, Ev Ona Yakıştı)
Değerli sanatçımıza, çok kıymetli hatıralarını bizimle paylaştığı için demiryolcular adına teşekkür ediyorum.
(1) Can Kolukısa babasına ait Hareket ve Münakalat Mektebi diplomasını müzemize hediye etmiştir.(envanter no 411)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu-Ruhan Çelebi