Eskişehir de günümüzde yeni mahalle olarak bilinen semte bir zamanlar “dekovil” takma adının verilmesinin nedeninin askeri personel taşımak amacıyla inşa edilmiş olan birkaç km uzunluğunda 600 mm açıklığındaki demiryolunun semtten geçmesiydi. Bu demiryolu yada hat açıklığı nedeni ile dekovil olarak adlandırılan bu işletmecilikte 4 lokomotif ve 20 vagonla yapılan turnistlerde askeri personel taşımacılığı yapılmaktaydı.

Bu çalışma şehirlerinin kurulmasını sağlayan mini mini makinelere karşı vefa borcunu ödemesi gereken hemşehrileri adına tüm dar hat tutkunlarına adanmıştır… Bir kürek kömür, Bir avuç buhar, Üç karış arası raylar… Nereden çıktı bu İskender un dekovili? Trenlere oldum olası meraklıyımdır. Dekovil hatlarına olan ilgim ise Prof. Dr. Emre Dölen ile birlikte Kâğıthane Kemerburgaz Ağaçlı Çiftalan Demiryolu kitabını 1 hazırlarken başladı 

İki sene önce bisiklet ve demiryolu tutkunu Baki Berk Kayalar’dan gelen “elimde 1970lerin başlarına ait bir İzmit Körfezi topografya haritası var. Haritaya göre Başiskele ile Kullar arasında dekovil hattı görünüyor. Hat Kullar’ın ilerisine doğru devam ediyor ama nerede bittiği görünmüyor, harita dışında çünkü” e-posta iletisi üzerine bu dekovil hattı ile ilgili bilgi belge toplamaya çalıştık. 

Kayıp Demiryolunun Peşinde: Birinci Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında elektrik santrallerine gereken kömürü taşımak üzere yapılan Kâğıthane-Kemerburgaz demiryolu hattı, savaş sonrası ortadan kayboldu. Ve yaklaşık 90 yılın ardından, hat yeniden günışığına çıkarıldı.

Türk Denizcilik Tarihinde, Bahriye’nin ülke çıkarlarını korumak ve savunmak gibi askeri görevlerinin yanı sıra, bazıları yeterince bilinmeyen sosyal ve ekonomik başka hizmetleri de olmuştur. Denizcilik tarihimiz üzerindeki araştırmalar sürdürüldükçe, bu gibi hizmetler gün ışığına çıkmakta ve çıkmaya devam etmesi beklenmektedir.Bu bağlamda söz edilmesi gereken hizmetlerden biri de "Taşkömürü Havzasında Bahriye Nezareti Yönetimi"dir. 1865’den 1908’e değin süren 43 yıllık bu görevde dikkati çeken hizmetlerden biri de "Dilaver Paşa Nizamnamesi" olarak bilinen "Ereğli Maden-i Hümayun İdaresinin Nizamnamesi"dir. 

1.Abdülmecit zamanında 1856 yılından itibaren ülkede telgraf ve demiryolu hatları yapımına başlanır. İstanbul’dan Anadolu’ya uzanan ilk demiryolu hattı olan Haydarpaşa Feneryolu arası 1871 de, Feneryolu Pendik arası 22.09.1872’de Pendik Gebze arası 01.01.1873’de işletmeye açılır. Gebze İzmit arasının 01.08.1873’de işletmeye açılması ile birlikte Hereke trenle tanışır.

Eski çağlardan beri besin maddesi olarak kullanılan tuz, çağımızda kimya ve sanayinin en önemli girdilerinden biridir. Kimya dilinde çok geniş anlamda kullanılan tuz kelimesi  NaCl sembolü ile ifade edilmektedir. Tuz üretim sahalarına döşenen dekovil hatları tuzun soframıza taşınmasında önemli bir görev üstlenmektedir.

Raylardan kalan izleri takip ederek İstanbul’da tarihe yaptığımız gezide bu sefer yolumuz Beykoz’a düştü. Sümerbank Beykoz Kundura Fabrikasının içinde ve dışında rayların izini sürdük. Demiryolunun fotoğrafına hatta dekovil  hattının haritasına ulaştık ancak lokomotifin akıbeti  tam bir şehir efsanesi.