Devlet Demiryollarında İlk Motorlu Tren

Devlet Demiryollarında yolcu taşımaya mahsus motorlu vagonların ilk defa sefere konuşu 1934 senesine rastlar. Otuz dört kişilik oturma yeri bulunan benzin motorlu bu ilk altı vagondan alınan tecrübe ve memnuniyet üzerine 1935 yılında beş adet dizel motorlu ve 47 kişilik oturma yeri olan motorlu vagon alınmış ve servise verilmiştir. 1938 senesinde ise bunların arkasına bağlı olarak çalıştırılmak üzere beş tane 53 kişilik römork alınmış ve hizmete konmuştur.

Sürat, rahatlık ve temizlik bakımından halktan büyük rağbet gören bu taşıtlarda, bir motorlu vagonla bir römorktan teşkil trende 100 kişilik oturma yeri bulunmasına rağmen her ihtiyaca tam uygun görülmemiş ve 20 Eylül 1942 tarihinde servise konan yeni tip motorlu vagonlarla bu yolda bir ileri adım daha atılmıştır.

Bu yeni motorlu vagonların 46 ve römorklarının 57 kişilik olmasından başka en büyük özelliği yabancı demiryollarındaki benzerlerine nazaran en yüksek güç motorlarına sahip bulunmasıdır. 220 BK gücündeki motor, motorlu vagondan başka iki römork çekecek kabiliyettedir.

Bu suretle üç vagondan mürekkep bir katar halinde çalıştırılan yeni motorlu trenlerde 160 kişilik oturma yeri bulunmaktaydı. Büyüklük ve güç bakımından yapılan değişikliklerle beraber hızları da arttırılmıştır. 1934’de servise konan motorlu vagonların sürati saatte azami 60 km. iken, 1935’te işletilmeye başlananlarınki 75 ve 1938 de 90 km 1942–43 arasında getirilenlerin ise 120 km saattir.    Foto: Rıfat Behar -1956 Sirkeci                          

Motorlu trenlerin duruş ve kalkışlarındaki çabukluk muhtelif katarlarda yolculuğun bir hayli kısalmasını da sağlamıştır. Ayrıca akaryakıt ve motor yağı temininde yaşanan güçlük dolayısıyla bu türlü taşıtları çalıştırmak tenkit görmüş ise de TCDD’nin elindeki diğer lokomotiflerin yük taşımalarına ayrılmasına imkan yaratmıştır.

Motorlu taşıtların sayısı arttıkça zorunlu olarak bakım ve tamir işleri sınırları da genişlemiştir. Motor tamirinin, işçi takım, tezgah ve hassasiyet bakımından diğer makine tamirinden ayrı tutulması servis güvenliği için şart görülmüştür.

Motorlu taşıtların ilk alındığı yıllarda bakım işini üstlenen İzmir Motorlu Vagon Deposu araç sayısının ve iş çevresinin büyümesi ve şebekedeki bütün motorluların tamirlerinin eklenmesi üzerine hizmeti karşılayamayacak duruma gelmiştir.

Bu amaçla Ankara’da yapılmakta olan ve daha sonraki yıllarda sefere konacak büyük motorlu trenler için ihtiyaç duyulacak depoya birde atölye kısmı inşa edilmektedir. TCDD tarafından Almanya’ ya gönderilen heyetin satın aldığı malzeme arasında bu atölyenin motor işlerinde kullanılan tezgâhların siparişleri bulunmaktaydı.

1942 senesinde alınan ve 1943 de hayata geçirilmiş bulunan bu tedbirlerle hem motorlu tren, hem de, bundan daha geniş bir önemde olan, diğer yerli ve gezgin motorların bakım ve tamirinde çok esaslı bir gelişmenin temeli atılmıştı.

 

Kaynak:Demiryollar Dergisi: 1942 (212–213-214)

 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu