Merkez Garsız İstanbul Olmaz Olsun

“Demir ağları attık suya, 
Otomotiv bir voli vurmaya, 
Çağ atladık atlıyoruz derken, 
Geri vitesle dalıyoruz orta çağa” 
CAN YÜCEL

Dünyadaki en önemli projelerden biri, hatta “yüzyılın projesi” olarak kamuoyuna tanıtılan Marmaray Projesi ile İstanbul’un kentsel yaşantısını sağlıklı olarak sürdürebileceği kentlilere çağdaş bir kent yaşamı ve kentsel ulaşım imkânları sunulabileceği, kentin doğal tarihi özelliklerinin korunacağı ve de çevrenin kirletilmeyeceği ifade edilmektedir.

İstanbul, toplu ulaşım sistemlerinin çevresel etkilerinin azaltılabilmesi ve demiryolu sistemlerinin kapasitesi, güvenilirliği ve konforunun arttırılabilmesi için modern demiryolu tesislerinin kurulmasını gerektiren bir şehirdir. Bu yatırımlar yapılırken de kentin tarihi ve kültürel değerlerinin korunması gereklidir. 

Marmaray Projesi yeni bir ulaşım aksı yaratmanın ötesinde yalnızca Gebze Haydarpaşa Sirkeci Halkalı arasındaki mevcut demiryolu hattını Boğaz Tüp Geçişi ile bir birine bağlamaktadır. Proje kapsamında tarihi yarımadada yapılan tünel ve yer altı istasyonu kazıları esnasında toprak altındaki birçok tarihi eserin gün yüzüne çıkmasına İstanbul’un bilinen yerleşim tarihinin değişmesine olumlu katkısı olmuştur. Bununla birlikte başta Topkapı Sarayı olmak üzere birçok tarihi eserinde hasarlanmasına 29 adet gar istasyon ile de sanayi kültürel değerlerimizin yıkılarak yok olmasına geçmişe ait belleğimizin silinmesine neden olacaktır.

Marmaray Projesi bir ulaşım projesi olmasının ötesinde aslında bir rant yaratma projesidir. Bu proje ile İstanbul’un merkezi tarihi ve anıtsal garları olan Haydarpaşa ve Sirkeci garlarına ihtiyaç kalmadığı öne sürülerek uluslar arası sermayeye rant yaratıcı dönüşüm projeleri uygulamaya koyulmuştur. 

Marmaray Projesi’nin inşası esnasında en az dört yıl dünya metropol kenti olan İstanbul’un Avrupa ve Anadolu ile demiryolu bağlantısı olmayacaktır. 

Marmaray Projesi Meslek Odalarının kontrol ve denetimine açık olmadığı gibi Meslek Odalarının Marmaray projesine karşı herhangi bir eleştirisel açıklamaları da olmamıştır. Bunun nedeni ise Meslek Odalarının hangi tarihte yaptıklarını bilinmeyen ancak Oktay Ekinci’nin Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Başkanlığında bulunduğu 1992-1996 yılları arasında yaptıkları ortak açıklamada “İstanbul’un kent içi ulaşın sorunu için tek seçenek raylı boğaz tüp geçişidir” diye yaptıkları açıklamadan geri dönemeyişleridir.

Ancak 2004 yılından itibaren BTS ve Mimarlar Odasının yürütmesinde Haydarpaşa Garın dönüşüm ve yağmasına karşı Haydarpaşa Dayanışması platformu aracılığı ile verilen mücadele sonucunda dönüşüm projesi değişikliğe uğratılmış, alan için SİT kararı çıkartılmış ancak iktidar bu alandaki rant elde etme arzusundan bir türlü vazgeçmediği için koruma amaçlı olduğu da söylenen dönüşüm projesi geçtiğimiz günlerde İBB Belediye meclisinden CHP’nin muhalefetine rağmen geçmiştir. Yine de umudumuz Haydarpaşa Dayanışması olup bundan verilecek mücadele ve sahiplenme Haydarpaşa garın endüstriyel işlevinin devam edip etmeyeceğini belirleyecektir. 

Başaramazsak gelecekte MERKEZ GARI olmayan bir kent ile karşı karşıya kalacağız.

NOT: Bu yazı daha önce Mimarist dergisinde yayınlanmıştır.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: kentvedemiryolu