25 Mayıs 1931 Sivas Samsun Demiryolunda Sel Felaketi

25 Mayıs 1931 tarihinde Sivas Samsun Demiryolu hattında meydana gelen ve Amasya istasyonu çevresinde etkili olan sel felaketinde 13 can kaybı yaşanmış demiryolu hattının büyük bir kısmı kullanılamaz hale gelmiştir. Bu felaketi yerinde incelemekle görevlendirilen TCDD İşletme Müfettişi Mühendis H.Yakup’un raporu Temmuz 1931 tarih ve 77 sayılı Demiryollar Mecmuasında yayımlanmıştır. Raporu sizlerle paylaşırken mecmuada kullanılan yazım dili aynen aktarılmıştır. 7.7.2018 tarihinde Çorlu Muratlı arasında yağmur sonrası yaşanan tren faciasındaki görüntülere benzer görüntüler Sivas Samsun hattında da yaşanmıştır.

Seylabi Suların Demiryollarındaki Tahribatı

ve
Amasya Boğazında Çok Korkunç Cevvi Bir Afet

Mayıs’ın yirmi beşinden beri Samsun ile hat güzergahının muhtelif mıntklarında fasıla fasıla dökülen yağmurlar ayın yirmi beşinci günü Amasya içinçok feci bir felaketi ve Amasya boğazına müsadif güzergah kısmı içinde çok şayanı dikkat tahribatı mucip olmuştur.

Pek ender vukua gelen bu gibi cevri hadisatın tesiratı her türlü hesap ve tahminleri alt üst eder mahiyette tecelli edegelmektedir. Amasya ve civar ile bu mıntıka güzergahının maruz kaldığı felaket ve zarar bu cümlededir.

Demiryolları Mecmuasının 72 Numaralı Mart nüshasında münderiç Zonguldak Limanındaki Fırtına Tahribatının sanki karada ve Amasya’da bir nazirigibi kuvvet ve şiddet gösteren bu afete dair mahallerinde bizzat tetkik ve fotoğraflarla tespit suretile cem ve tevsik eylediğim malumat ve müşehedatımı muhterem karilere arz ve izah ediyorum.

Samsun Sivas Hattı
İşletme Müfettişi
Mühendis H.Yakup

HADİSENİN İLK ANLARINDA:

Öğleye doğru başlayan fevkalade bir sıcaklık derece derece yükselmiş, teneffüsü sıkan boğucu bir hava tazyiki altında semayı kara bulutlar kaplamış, uzaklardan yuvarlanıp gelen gök gürültüleri, fasılasız çakan şimşek ziyaları birbirini takip ederek asümanı sarsmaya başlamış.

Saat onaltı raddelerinde, bu cevvi hadisat kuvvet ve şiddetini artırarak afakı korkunç bir karanlık sarmış. İşte bu sırada iri taneli yağmurlar boşalmışve sağanaklarla gök gürültüleri ve çok kesif sisler içinde iki saat kadar devam eden bu yağmur az bir zaman sonra seylaplar husule getirmiş, her dereden, her içtimaımeyahtan kabarıp şişen feyazanlar, tuğyanlar sem semt akın ile etrafı istilaya başlamıştır. Birçok bağlar, bahçeler ve mebani vasati 40 santimetre derinliğinde su altında kalmıştır.

TABİİ HALİN AVDETİNDEN SONRA:

Bu afetin arkası kesilip de sükun ve tabii halin avdetinden sonra etraftan akseden haberler, telefonlar, telgraflar bu felaketin tahmin edildiğinden daha çok feci olduğunu bildiriyordu.

Bu acı haberleri duyan her kalp sızlamış her çehre başka bir felaketin ızdırapları ile kederlenmiş bütün Amasya afakını derin mahuf bir hüzün istila etmiştir.

ALINAN HABERLER:

Şeyhcui bağ ve mahalleleri müthiş tahribata uğramış, şirin ve feyizli bağları tamamen sellerin taşıdığı ve yığdığı taş enkazı altında mahvolmuştur.

Burada zarif ve kıymetli sayfiye köşklerinden birkaçı sellerin hücum ve savleti ile kamilen dağılmış ve enkazından bir parça kalmamak şartıyla tamamen tarumar olmuştur.

Yine bu sette bulunan ve her türlü afete karşı mukavemet suretiyle asırlan beri varlığını idame etmiş bulunan köy yunağı da sellerin biaman savleti ile sürüklenmiş ve içinde çamaşır yıkamakla meşgul 12 kadınla 1 çocuk boğulmuştur.

Bu gün bu kurbanların cesetleri kısmen bulunmuş ve kısmen de hangi derenin enkazı altında kaldığı anlaşılamamıştır. Yalnız çocuğun biri hadiseden bir hafta sonra Amasya İstasyonu yakınında bir bahçe kenarında bulunmuştur.

Mümasili daha birçok müessif ve müellim hadisata sahne olan bu mıntıkaya müsadif güzergâh kısmının hasar ve zararı da büsbütün başka mahiyette ve çok tetkike şayan ehemmiyettedir.

Bu hususta daha yakında malumat vermek için en mühim kısımlarının fotoğraflarını takdim ve bu bapta tanzim olunan rapordan icmalen berçevhi ati tavsilat arz ediyorum.

En şiddetli olarak 45 dakika devam ettiği anlaşılan bu yağmurun Amasya’da ki rasadatı cevviye istasyonumuzda tespit olunan irtifa matarı 150 milimetre olarak tespit edilmiştir.

Yalnız Amasya İstasyonuna hücum eden suların miktarı 260.000 metre mikabı tahmin edilmiştir.

Memleketin ihtiyarları böyle bir afeti çok eski zamanlardan beri takriben 70 ila 80 seneden beri görmediklerini bilmediklerini kuvvetle iddia ediyorlar.

Amasya istasyonun mevkii bir taraftan yamaçlardan sürüklenip toplanan diğer taraftan Yeşilırmak’ın kabarması ile taşan suların hücumuna daima maruz bulunduğundan bu mahzurların izale ve ref’i için iktiza eden tahkimat yapılacağı gibi tahliye kanalları da açılacaktır.

HAT GÜZERGÂHINDAKİ SEL TAHRİBATI SEBEPLERİ:

Amasya boğazına müsadif güzergâh kısmının sülüsan tulü tamamen rüsubat mahrutları üzerindedir. Güzergâh bu rüsubat mahrutlarını hattın meyli zarureti ile ya hemzemin yahut ta yarma ile kat etmektedir.

Bu her iki halde de nivaletin müsadesizliğinden köprü inşası mümkün olamamış ve ancak yapılabilen köprü ve menfezler debuşeleri bahusus bu fevkalade seylaba suları istiaba kafi gelmemiştir. Binnetice hattın müteaddit ve zaif noktaları suların taşıdığı rüsubatla kapanmış, yırtılmış, uçurulmuştur.

Herhangi devamlıca veya şiddetlice bir yağmur müteakip hemen sellerin husülü cebeplerine gelince bunlarda da;

A. Yamaçların çok dik ve sert meyillerde olması
B. Arazinin suların nüfuz kabiliyeti olmayan mevaddan müteşekkil oluşu
C. Vaktiyle mevcut ormanların tahrip edile edile vadileri saran yamaçlarda tek bir ağaç bile kalmamış olması
D. Ormansızlık yüzünden suların mihaniki tesiratile yeni itikal vadilerinin çoğalması gibi birkaç madde hulasa edilebilir.

Malumdur ki sular zemin üzerinde;

1. Tahribi tesirat yahut itikal (Erisiyon)
2. Nakli tesirat yahut itikal (Transpor)
3. Yığıntı tesitarı yahut teressüp (Sedimentation) gibi üç şekilde mihaniki tesirat arz eder.

Tahallül vasıtası ile hasıl olan yarık ve çatlaklarda toplanan yağmur suları kışın incimat ve binnetice inbisat ederek taşları çatlatıp parçalamaktadır.

Bu mihaniki tesir ile en metin dağların bile devri zamanla ta merkezlerine kadar parçalanıp ufalandıkları görülür. Akan suların yüksek yerleri mütemadiyen yıktığı derin mahalleri de doldurduğu her günkü müşahedemizle sabittir.

Binaenaleyh;

Dağlardaki geçit ve boğazlar işte bu suların sathı arz üzerinde muvazene husulüne çalışmalarının mihaniki tesiratı muhassalasıdır.

Bu sebeple; Sakarya nehri mecrasının bazı yerlerinde 200 metreye kadar bir derinliği olduğu tetkik ve tesbit edilmiş. Mevaddı haceriyenin itikal ve teressübü keyfiyeti sathı arzda vakti ile bir çok deltaların husulünün yegane saiki olmuştur. Peki yakınımızdaki Kızılırmak ağzında hasıl olan deltanın sathı 500 kilometre murabbaında olup denize doğru senede tahminen 10 metre ilerlediği anlaşılmıştır. Bundan iki yüz elli sene evvel deniz kenarında bulunan Bafra şehrinin bugün sahilden 50 kilometre dahilde kalmış bulunması suların (itikal) ve (teressüp) tesiratının enbariz bir misalidir.

Anadolu’nun ormansız mıntıkalarında yamaçlardan bütün sürati ile kükreyip gelen sular vadilere inince sürati cereyanı azılır ve binnetice taşıdığı rüsubatısürükleyecek kuvveti kaybeder. Bu sebeple (muntazam meyil noktainazarından)ekseriya vadilere sığınmış olan hat güzergahları da bu mihaniki tesirattan tamamı ile azade kalmaktadır.

Fotoğraflarımızdan biri de hat kenarına kadar sürüklenmiş 200 kiloluk bir iki taşın (Su sureti tenezzül edince)raylar üzerinde kaldığını çok güzel göstermektedir.

Yukarıda arz ettiğim mihaniki tesirin üçü de demiryolu güzergahları için daima muhataralı olmuş ve masraf bütçesinin mühimce bir yekününü daima vaziyet edegelmiştir.

İşte son Amasya ve cvarı hat güzergahının maruz kaldığı tahribat ile Devlet Demiryollarının diğer aksamında husule gelen haşarat ve mütakabilen tatbiki zaruri ve mecburi olan müdafaa tahkimatı bu cümledendir.

Köprü mihverlerinin dere yataklarının hakiki mihveri üzerinde olmayışları, veyahut köprü debuşelerinin böyle fevkalade çok ve cesim taşlarla tıkanması hallerinde hattın parçalanacağı dağılacağı tabiidir. Fotoğrafların bir kaçı bu hallere misal teşkil etmektedir.

Hülasa;

Bir iki saatlik bir yağmur biaman sel hücumu Demiryolu üzerinde tahmin edilmeyen garibeler doğurmuş, ümit edilmeyen hasarlar oluşturmuştur.

Sellerin hücumu ile hat bilmeseha 2025 metre uzunluğunda muhtelif noktalardan rüsubatla kapanmış olduğu gibi, uçan imla hacimleri mecmuu da 2400 metreyi tecavüz etmiş ve İdaremizde 30.000 liraya yakın bir zarara uğramıştır.