Arapçı

Günümüzde Pamukyazı olarak adlandırılan mahalle, Torbalı’nın eski köylerindendir. Yöre halkının; Arapçı olarak isimlendirdiği köy, Küçük Menderes havzasındaki en verimli topraklara sahiptir.Arapçı; eski Çaybaşı beldesi ile eski Subaşı beldesi arasında kurulmuş bir köyümüzdür.

Karaburun, Bayındır ve  Urla Bademler Torbalı Pamukyazı Köyü Kooperatifi’nden alınan kışlık çiçekler İzmir’de alanlara dikilmektedir.

Torbalı’nın Tepeköy Mahallesi’ndeki Orhaniye Camii ile köyün camisi arasında, mimari tarz bakımından benzerlikler bulunmaktadır.1936 yılında; Romanya’nın Deliorman bölgesinden gelen göçmenlerden bir kısmı, Arapçı köy camisine geçici olarak yerleştirilmişlerdir. Köy halkı; göçmen ailelere sabahleyin, tarhanalar, ekmekler pişirmişlerdir.

Göçmenlerin ileri gelenlerinden Süleyman Gönülalan ( Sülüş Hoca ); Tepeköy mahallesindeki işlerini tamamlayıp Arapçı’ya dönerken, tüm göçmenlerin eşyalarını sırtlayıp, Tepeköy’e doğru geldiklerini görünce : – ” Durun, insanlara ayıp olur. Bizi bu kadar ağırladılar, misafir ettiler .” dediyse de, dinletemez. Romanya’dan beraber geldikleri göçmenlerle birlikte olmak düşüncesi ile Tepeköy’e dönerler. Arapçı köylüleri; misafirperverliklerini gösterirler, göçmenlere sahip çıkarlar.

Geçmiş yıllarda; önemli bir pamuk üretim merkezi olan köy içinde, bataklık araziyi kurutmak amacı ile dikilen sulfata ( okaliptüs ) ağaçlarından oluşan, koruluk sayılabilecek bir alan vardır.

Köy camisinin hemen yanında, Karakaş’ın (Antalya’lı) kahvehanesi vardır. Günümüzde kahvehaneyi Cevat Özütürk işletmektedir. Köy hakkında bilgi almaya gittiğimde. -“71 yaşındayım. Hergün 5′te (sabah ) buradayım” dedi. Orhan Özütürk’ün oğlu Adnan Özütürk(1960 doğumlu); köyün kurucularının, padişah Abdülhamit’in kâtiplerinden Ahmet Efendi ile Hasan Efendi(Hasan Ali ) olduğunu belirtti. “-Doğanlı’nın fabrikasının yeri bizim tarlamızdı”.”-1980′li yıllara kadar Yerli mahallesi Muhacir Mahallesi sözleri ile köyümüzün mahalleleri tanımlanırdı”.diyerek sözünü tamamladı.

Arapçı’ya; bir girişimci tarafından, SEFAY adlı marka ile üretim yapan bir tuz fabrikası kuruldu.

Doğan’lar, Atalay’lar, Yılmaz’lar, Dinçer’ler, Ekici’ler köyün ileri gelen Rahmetli Ekrem, Gültekin ve Doğan Bursalıoğlu tarafından kurulan tuğla ve kiremit fabrikası günümüzde DOĞANAY adıyla üretime devam etmektedir.

Çaybaşı ve Arapçı arasında yer alan toprak sanayiinin eski bir kuruluşu da, ZAFER tuğla fabrikasıdır. Fabrikanın kurucusu rahmetli Cahit Öğüt’tür(Cahit Bey).Aynı zamanda kendisi, Torbalı Hükümet Konağı’nı gerçekleştiren inşaat müteahhitidir.

Yazar Necati Cumalı’nın ” Acı Tütün ” romanında yer alan Torbalı; Arapçı köyü ile Türk sinemasındaki bir filme dahil olmuştur kısa süreliğine. Başrollerini Sevda Ferdağ ve Tamer Yiğit’in paylaştıkları “Menderes Köprüsü” filminin diğer aktörleri İzzet Günay ve Kadir Savun’dur. Filmde; Kadir Savun 56054 nolu buharlı lokomotifin çektiği kara trenin makinisti ve Tamer Yiğit’in babası rolündedir. Gerçek olmasa da, deri yeleği ve şapkası ile düdük çalarak, Selçuk tren istasyonuna giriş yapar. Çaybaşı ve Arapçı arasındaki kavaklıklar ve Arapçı’nın görünümü; kısa süreliğine de olsa, beyazperdeye yansıdı siyah-beyaz film olarak. 

Doğan’lar, Atalay’lar, Yılmaz’lar, Dinçer’ler, Ekici’ler köyün ileri gelen ailelerindendir. Torbalı’da bir dönem taksicilik ve İzmir’e yolcu taşımacılığı yapan, Erol ve Nuray(Aynur) Türkmen kardeşler Arapçı’lıdır. Yıllar önce Tepeköy’de lokantacılık yapan Yalçın Baltacı ile köyün eski muhtarlarından Yılmaz Baltacı kardeştirler. Merhum Recep Dörtlü’nün oğlu Cahit Dörtlü’dür. Asri Doğan, Erdinç Dinçer, Osman ve İbrahim Baltacı ortaokul döneminden sınıf arkadaşımdırlar. Öğretmen Talip ve Metin Dinçer okul arkadaşlarımızdır.

Torbalı Lisesi’ne öğrenci taşıyan Şefik ağabeyin Austin marka bir minibüsü vardı üzerinde ARAPÇI yazan.

Tire, Ödemiş ve Selçuk yol ayrımındaki çırçır fabrikası Bozkurt’lara aitti.

Günümüzde havza pamuğunu işleyen, köy girişindeki diğer fabrika da, Karagülle kardeşlere aittir.

Arapçı köylüleri; ilçelerinde ” Arapçı Köyün Efendisi” deyimini oluşturmuş çalışkan ve âlicenap insanlardır.

Hasan ÇAKALOĞLU　

Menderes Köprüsü-1968 Dram

Yönetmen: Sırrı Gültekin
Senaryo: Sadık Şendil
Yapım: 1968,Türkiye

Oyuncular: Sevda Ferdağ, İzzet Günay, Tamer Yiğit, Pervin Par, Mualla Sürer, Reha Yurdakul, Kadir Savun, Hüseyin Baradan, Hüseyin Zan, Asım Nipton, Hakkı Haktan

56504 numaralı lokomotif ; “Karadayı”. Üç sene sonra makinisti İrfan Usta (Kadir Savun) gibi o da emekli olacak. Çelebi görünümü ve kişiliğiyle İrfan Usta. Soyadı Ersoy ama o bizim için hep İrfan Usta. Eşi yıllar önce ölmüş.

56504 NOLU BUHARLI LOKOMOTİF

(TCDD Ankara Açık Hava Müzesinde sergilenmektedir)

Tip ve No: 56504

Tipi: IE

Seriye ait Loko adedi : (56501 – 56553)=48 adet

Yapıldığı ülke: Almanya

İmalatçı firma: K.52

Darası(ton) : 76,8

Dingil basıncı(ton) : 15,3

Kazan gücü(bg) : 1758

Silindir çapı(mm) : 600

Azami hız(km/h) : 80

Cer kuvveti(kg) : 16900

Buhar basıncı(kg/cm2) : 16

Boruların boyu(mm) : 5264

Kazan ısıtma alanı(m2): 177,6

Fren cinsi: K.Knorr

Tender darası(ton) : 18,7

Tender suyu(ton) : 32

Tender yakıtı(ton) : 10

Lokomotif Boyutu(mm) : 22975

Hizmete giriş: 1943

Hizmet dışı: 20.11.1990

Hizmet süresi: 47 Yıl

Çalıştığı hatlar: Halkapınar deposuna bağlı olarak çalışmıştır.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: Hasan ÇAKALOĞLU