İstanbul Merkez Garsız Olmaz
“Seyahat bir yere varış değil,sürecin ta kendisidir.” T.S.Eliot
Bu haftaki “Newsweek Türkiye” dergisinde “seyahat” başlığı altında LÜKS TRENLER ve EN İYİ GARLAR konusu işlenmiş.
“Havaalanında yıpratıcı bir sürece dönüşebilen check-in işlemleri ve rötarlı uçuşlar insanları yavaş ama daha konforlu ve romantik bir seyahat aracına yöneltiyor: Lüks Trenler” diyerek başlayan yazı bu trenlerin en ünlüsü olan Orient Ekspres’in yeniden canlandırılan Paris-Venedik arası sefer yapan Venice Simplon-Orient Ekspres’i ve değişik ülkelerdeki benzer lüks tren seferlerini anlatarak sürüyor:
Pretoria-Cape- Town arası sefer yapan Güney Afrika’daki Blue Train,(www.bluetrain.co.za)
İskoçyanın gölleri ve arazileri arasında mekik dokuyan Royal Scotsman,(royalscotsman.com)
Moskova’dan Vladivostok’a Sibirya ovaları üzerinden sefer yapan Rusya’nın ilk özel treni Golden Eagle Trans-Siberian Ekspres,
Asya’da, Hindistan’da sefer yapan daha pek çok trenden yazıda bahsediliyor.
En iyi Garlar bölümünde de 9 Merkez Gar yer almış.
1-St PANCRAS Londra
2-GRAND CENTRAL TERMİNAL, New York
3-CHHATRAPATİ SHİVAJİ, Mumbai
4-MERKEZ İSTASYONU, Antwerb, Belçika
5-GARE DES BENEDİCTINS, Limoges, Fransa
6-LAHOR İSTASYONU, Pakistan
7-MERKEZ İSTASYONU, Mabuto, Mozambik
8-HUA HİN İSTASYONU, Tayland
9-ATOCHA İSTASYONU, Madrid
“Newsweek Türkiye”de bu garların özellikleri de anlatılıyor.
Seyahatle uyum içinde bir durak
“Trenle yolculuk yaparken göze çarpan güzel manzaralardan biri de önünden geçip gittiğimiz garlardır.1892 de dövme demir kullanılarak inşa edilen Madrid’deki devasa Atocha İstasyonu’nda palmiyeler ve tatlı su kaplumbağalarını andıran kocaman bir tropikal bahçe bulunuyor. Tren saatini beklerken sıkılanlar için garda bir gece klubü bile mevcut. Berlin’de çiçekten mücevhere kadar pek çok ürün satan 80 mağazalı Hauptbahnhof Garı alışveriş çılgınlarına göre. Geçenlerde yenilenen Londra’daki St. Pankras International Avrupa’nın en uzun şampanya barına ve çiftlik ürünleri marketine sahip.
Pakistan’daki Lahor istasyonu bölgenin askeri tarihini yansıtması açısından ilgi çekici. İngiltere’nin sömürgesi altındayken inşa edilen yapı o dönemde kale ve tren istasyonu olarak kullanılıyordu. Bombalara dayanıklı iki saat kulesi bulunan binanın ön cephesinde silah yerleştirmek için delikler yer alıyor. Acil bir durumdaysa tren hangarının önü kolaylıkla kapanıyordu.
Büyük ihtimalle Afrika’nın en güzel garı Mozambik’in başkenti Maputo’da bulunan Merkez istasyonu.1910 da Gustave Eiffel tarafından tasarlanan yapı mermer sütunlar ve dökme demir detaylarıyla bir sarayı andırıyor.
Japonya’nın en güzel ve tarihi kentlerinden Kyoto’nun muhteşem istasyonu cam ve çelik yapısıyla fütüristik bir atmosfere sahip…”.Newsweek Türkiye.(*)
Dergi, en iyi 9 gar sıralamasını hangi kriterlere göre yaptığını belirtmemiş ancak etkileyici mimarinin yanı sıra, işlevsellik, orjinallik ve yolcuların gar içinde daha fazla vakit geçirebilmesini sağlayan özelliklerin üzerinde durduğu anlaşılıyor.
HAYDARPAŞA VE SİRKECİ GARLARI KAPATILIRSA
İSTANBUL’DA YENİ MERKEZ GARLARIMIZ
NEREDE OLACAK?
İstanbul’un merkez garları Haydarpaşa ve Sirkeci’nin adı yok en iyi garlar sıralamasında. Tarihi özellikleri ve mimari yapıları ile dünyadaki anıtsal demiryolu yapıları içinde sayılan iki merkez garımızın bırakın en iyi garlar sıralamasına girmesini, yakında gar özelliklerini de yitirmeleri söz konusu.
Gösterişli, onurlu mazilerine hiç yakışmayan bir yalnızlığı yaşıyor şimdi İstanbul’un bu iki kapısı.
Marmaray Projesi ile “işlevlerini yitiriyorlar” söylemiyle bu anıt garlar trenlere ve yolculara kapatılacak, oysaki şimdiki durumları bile yapılan tren işletmeciliğine kâfi gelmiyor, peron sayılarının artması gerekiyor.
Haydarpaşa Gar’da düzenlenen 2.Uluslararası Demiryolu Sempozyumundada Avusturya Federal Demiryolları Yetkilisinin (Zierl,D.) yaptığı “Tarihi Demiryolu Bağlantılarında Yeni Düzenleme,Viyana-Salzburg arası Merkez Gar örneği” başlıklı sunum gelişmiş ülkelerde tarihi garların yeni ihtiyaçlara tarihsel özelliklerini koruyarak nasıl uyarlandığı konusunda çok yararlı bilgiler verdi.
Oturumun sonundaki soru-cevap bölümü de sunum kadar yararlıydı. Sunumu Genel Müdür izlemediği için salondaki izleyici sayısı çok azdı. Avusturyalı yetkiliye arka sırada oturan TCDD Taşınmaz Mallar Daire Başkanlığından gelen gruptan “Siz bu projeyi gerçekleştirirken sendikaları, sivil toplum örgütlerini nasıl susturdunuz” şeklinde bir soru yöneltildi. Avusturyalının cevabı “Biz kimseyi susturmadık, bu proje için 10 yıl ön hazırlık yaptık bu süre içinde siyasilerle de sivil toplum örgütleriyle de karşılıklı görüştük sonunda herkesin anlaştığı bir proje çıktı. Salzburg garı tarihi bir yapıdır. Bu nedenle ve tüm toplum tarihi yapılara duyarlı olduğu için çok dikkatli çalıştık” cevabını verdi.
Haydarpaşa Gar’daki tren feribot bağlantısını göz ardı etmeyin
Bu cevap soru soranların hoşuna gitmemiş olacak ki Avusturyalı yetkilinin sözlerinin sonunu dinlemeden salonu terk ettiler. Oysa sözlerinin sonunda ” Haydarpaşa Gar’daki tren feribot bağlantısını göz ardı etmeyin “demişti. Bildiri kitabı Sempozyumun sonunda basılmadığı için toplantıların soru-cevap bölümlerinden faydalanılamadı. Kayıt altına alındığı söylenen bu bölümlerde yayınlanmalıydı.
Hızlı trenin merkez garı nerede?
Geçen sene İstanbul’a gelen ve gezi programlarında Haydarpaşa Garı da olan bir Japon heyetinde eski Japonya Ulaştırma Bakanı da bulunuyordu. Bölge Müdürünü makamında ziyaretinde kendisine hızlı trenle ilgili bilgiler verildi. Sakin bir şekilde dinledi Japon bakan ve trenin merkez garlarının ve depolarının nerede olduğunu sordu. Cevap” henüz belli değil” şeklindeydi.
Haydarpaşa Garı sizin olsaydı satar mıydınız?
Haydarpaşa’dan tarihi yarımadayı seyrederken Japon bakana “Haydarpaşa Gar sizin olsaydı satar mıydınız?” diye sordum. Gülümsedi, “bizde de böyle işlevini yitirmiş tarihi bir gar vardı, kapatılması düşünülüyordu, biz işlevini artırdık ve kapatmadık” dedi. Vedalaşırken heyetten ayrıldı yanıma geldi “Haydarpaşa Gar kapatılmasın Gar olarak kalsın diye sizin için dua edeceğim” dedi.
Haydarpaşa ve Sirkeci Garları kapatılmasın diyenler romantizm yapmıyor.
Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarını kapatmak asansör yapılan bir binada merdivenleri iptal etmeye benziyor. Tüp geçit var diye trenle denizin bağlantısını kesmekte böyle bir şey.Tüpte bir sorun çıkarsa, aylarca kapalı kalması gerekirse
· Avrupa-Asya arası demiryolu bağlantısı nereden yapılacak?
· Anadolu yakasında trenler nereden dönecek?
· Anahat trenleri için merkez garlar düşünülüyor mu?
· Hızlı tren İstanbul’a gelebilirse hangi gara gelecek?
Bu sorulara henüz net cevaplar verilemiyor çağın projesinde.Oysa Sirkeci ve Haydarpaşa’nın 100 yıl önceki vaziyet planlarında en küçük ayrıntılara bile yer verilmiş.
Avrupalı da olsa Japon da olsa aklın yolu bir.
İstanbul’un sadece 2 tane merkez garı var.
Bunlarda mevcut taşımacılığa bile kafi değil.
Bu 100 yaşındaki merkez garları geleceği de düşünerek kısa dönem kâr amacı gütmeyen bilimsel, sürdürülebilirliği olan projelerle, kültürle sanatla iç içe, yolculuk sürecine keyifle başlanıp keyifle bitirilecek mekânlar olarak geleceğe bırakmak başta demiryolcular olmak üzere hepimizin tarihsel sorumluluğudur.
(*)Newsweek Türkiye’den alıntıdır
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: Ruhan Çelebi-Kentvedemiryolu