Haydarpaşa Cazibe Değil Trenlerin Merkezi Olmalı

Haydarpaşa Dayanışması bileşenlerinden BTS İstanbul 1 Nolu Şube ve Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi “Haydarpaşa Gar çatı yangını ve yapılmak istenen dönüşüm sürecine” yönelik basını bilgilendirmek amacı ile Haydarpaşa gar Lokantasında düzenledikleri kahvaltılı basın toplantısında “onarım çalışmalarıyla birlikte Haydarpaşa’nın ticarileştirilmesi yönünde girişimler başladığını, garın işlevini korumak için bu güne kadar verdikleri mücadele ve dayanışmayı bundan sonra da sürdüreceklerini” açıkladılar.

Kent ve Çevre için Haydarpaşa Dayanışması adına Birleşik Taşımacılık Sendikası (BTS) ve Mimarlar Odası’nın (MO) çağrısıyla bir araya gelen kent hakkı savunucuları, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları　Genel Müdürlüğü’nün 28 Kasım’daki yangını Haydarpaşa Gar binasının ticarileştirilmesi için fırsat bilmekle suçladılar.

BTS İstanbul 1 Nolu Şube Başkanı Hasan BEKTAŞ’ın açış konuşmasının ardından basına dağıtılan sürece yönelik yazılı metinde “Uygulanmak istenen dönüşüm projelerine karşı Haydarpaşa Dayanışması bileşenleri ile beraber altı yıldır inatla savunduğumuz dünya ve tarih mirasımız Haydarpaşa gar binasının çatısı İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı ve Kültür Bakanının da dediği gibi bir ihmal sonucu yanmıştır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığının bu yangın hakkında düzenlediği raporda yangının elektrik kontağından çıkmıştır tespiti Haydarpaşa Gar binası çatısının yanmasında ihmali bulunan sorumluları yasal olarak aklayabilir ancak bilinmelidir ki kamuoyunda bu yangının elektrik kontağından çıktığına ihtimal verilmediği gibi inanılmamaktadır. İTÜ Öğretim Üyesi ve Yangın Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç, İBB İtfaiye Daire Başkanlığının Haydarpaşa çatı yangını raporunun basında yayınlanmasının ardından yaptığı açıklamada “Rapor bize yangının, çatıdaki çalışma sırasında, uygulanan izolasyon işinden kaynaklanmadığı söylüyor. Elektrik kabloları ıslanarak zarar gördüyse su orada ne arıyor? O gün yağışlı değildi. Eğer ark ise gevşek bağlantı vardır. Bu durumun açıkça ifade edilmesi gerekiyor. Bu gibi çatı yangınlarında sonucu bir tek nedene bağlamak ancak müneccimliktir. Çok iyi araştırma yapılması gerek.” Şeklindeki açıklaması ile bu raporun bırakın kamuoyunu bilim adamlarını da ikna etmediğinin bir göstergesidir. Bu yangın bir şeyi açık olarak ortaya çıkarmıştır. İstanbul’un her iki yakada bir adet merkez tren garına ihtiyaç vardır. Son 17 gün göstermiştir ki merkezi bir gar olan Haydarpaşa gar olmadan demiryolculuk yapılamaz. Haydarpaşa garı işlevsizleştireceği iddia edilen Marmaray projesinin Haydarpaşa garın yerini tutacak kapsamda bir merkezi gar planlaması yoktur. Bu amaçla düşünülen gerek Halkalı gerekse Gebze jeolojik olarak güvenli alanlar değildirler. Halkalı gar su taşkını Gebze gar ise toprak dolgu zemin olması nedeniyle çekinceli alanlardır. Haydarpaşa gar için yapılan ve Koruma Kuruluna onay için gönderilen projede ise Haydarpaşa Gar’da bir veya birkaç yol bırakılarak anahat trenlerinin gara getirilmesi gar binasının üst katlarının ise konaklama tesisi olarak kullanılması öngörülmektedir. Haydarpaşa garda meydana gelen yangın ve düzenlenen sempozyumda garın birçok yolunun taşımaya kapatılması bir çok trenin iptaline neden olmuştur. Haydarpaşa gar iki peronlu yol ile demiryolu taşımacılığına yetmeyeceği gibi Merkezi gar görevini de üstlenemeyecektir. Haydarpaşa Gar binası mihenk noktası alınarak Haydarpaşa gar ve çevresinde dönüşüm planlarını uygulamak korumacılık ilkeleri ile uyuşmadığı gibi gar binasında kültürel etkinlikler düzenlemekte var olanı koruma geleceğe aktarma faaliyeti olarak açıklanamaz. Garı yaşatacak olan esas işlevi tren işletmeciliğidir. Gara tren ve yolcu gelmez ise yalnızlaşır. Tıpkı iyi boyanmış bakımı yapılmış süslenmiş İzmit eski gar binası gibi. 2010 Avrupa Kültür başkenti etkinliklerinin açılışında Haydarpaşa gara ışık yansıtılarak gerçekleştirilen “yekpare” isimli gösteride Haydarpaşa garın yıkılışının canlandırılması belki de yalnızca bir tesadüftü. Ancak hasta adam görünümündeki Haydarpaşa garda kapanışta aynı gösterinin tekrarlanması yolcuların alınmadığı mekanda kokteyl düzenlenmesine müsamaha gösterilmesi bir saygısızlık ve alınan emniyet tedbirlerinin garı yalnızlaştırmaya hizmet etmekten öte geçemediğini düşündürmektedir. Uygulanacak olan dönüşümde Haydarpaşa gar binası beklide yalnızca bir mihenk noktasıdır. Asıl dönüşüm Haydarpaşa Limanı kapatılarak hayata geçirilecektir.Haydarpaşa Limanının lojistik bakımdan yetersiz olmadığını, Haydarpaşa Limanının Marmara Bölgesinin birinci ülkenin üçüncü büyük limanıdır. Ülke ihracatının % 50’sinin bu limandan gerçekleştirilmektedir. Haydarpaşa Limanı, yılda 59,9 milyon dolar (2006 yılı) gelir elde etmektedir. Trakya bölgesinin kargo gereksinmelerinin büyük bölümünün Haydarpaşa Limandan karşılanmaktadır.

Dokuzuncu Kalkınma Planında(2007-2013) “Başta İzmir yöresi, Marmara ve Akdeniz olmak üzere, liman kapasiteleri artırılacaktır… Dünya sıralamasında 18. sırada yer alan Türk Ticaret Filosu, son yıllarda 24.sıraya gerilemiştir…” İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile BİMTAŞ’a bağlı İstanbul Metropolitan Planlama Bürosu raporunda, “Haydarpaşa limanının her hangi bir nedenle devre dışı kalması sadece İstanbul için değil, bölge ve ülke açısından ciddi riskler taşımaktadır” TCDD web sayfasındaki 2010-2014 staratejik planda “Limanlarımızda gelirin gideri karşılama oranlarını incelediğimizde liman faaliyetlerinin kuruluşumuz açısından taşıdığı önem daha iyi anlaşılacaktır” tespitlerinin yapıldığı bir durumda Haydarpaşa limanını kapatmanın kamu yararı açısından doğru olmayacağı ve de demiryolu işletmeciliğinin merkezi bir gar binasına ihtiyacı olduğu için Haydarpaşa gar ve Çevresi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planına karşı çıkıyor ve itiraz ediyoruz. Haydarpaşa garın çatısındaki yangının ateşi soğumadan Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım 　”Haydarpaşa yüzlerce yıl görevine devam edecektir, kimsenin binanın tek bir tuğlasına zarar vermesine izin vermeyeceğiz” der ve ekler “Haydarpaşa ve etrafındaki saha, değerlendirilmesi amacıyla 2005 yılında başlatılan koruma imar plan çalışmaları var. Halen devam ediyor. Sonuçlanmış değil. İBB ile DDY birlikte hazırlamaktadır. Aynı zamanda da tarihi kurullar Tabiat ve Kültür Varlıklarını Koruma Kurulları 1, 4 ve 5 No’lu kurullar da bu projeye nezaret etmektedir. Onların nezaretinde yapım çalışmaları sürmektedir. Bu bina tarihi bir binadır. Buraya ne proje yapılırsa yapılsın bu binanın tek bir tuğlasına, çivisine dokunulamaz.” açıklamasını yapar. Halk Haydarpaşa garda yangının dönüşüm planını hayata geçirilmek için çıkartıldığını söylerken Bakandan gelen açıklamada sanki halkın dillendirdiği iddiayı doğrular mahiyetteydi. Yangın olayından sonra hala yandaş ve yetersiz müteahhitlerin çatı onarımından pay kapmak için birbirleriyle yarışmaları da yaşanan olaydan hala ders alınmadığının bir göstergesiydi. Yangın olayı bir kez daha göstermiştir ki Haydarpaşa Gar binası halkın gözbebeği bir yapıttır. Bu eseri trenlerden yolculardan kopartarak parasını verenin yan gelip yatarak tarihi yarımada siluetini tek başına seyrettiği otel haline getirme fikri bugüne kadar kamuoyunda gerekli desteği bulmamıştır. Bundan sonrada bulmayacak bizlerle beraber halk garına sahip çıkacaktır. Haydarpaşa garın çatı yangını öncesi ve sonrasında yaşananlar için “kral çıplak” diye bağırmak istiyoruz, en iyisi bu iş bize kalmamalı vicdan sahibi olanlar Haydarpaşa Garın bu hale gelmesinde sorumlu olanları açıklamalıdırlar. Haydarpaşa Garın üstü biran önce aslına uygun örtülmelidir. Haydarpaşa Gar Yangın olayının üstü ise asla örtülmemelidir.” denilmiştir.

Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi ÇED Komisyonu Başkanı Mimar Mücella Yapıcı TCDD’nin Garın yangın sonrası onarımına yaklaşımının Haydarpaşa’nın ticarileştirilmesi hedefinden vazgeçilmediğini gösterdiğini söyledi.

“Geçici çatı düzenlemesi için İstanbul Teknik Üniversitesi’!ne yazılan yazıda Haydarpaşa Garı’nın ‘bir çekim merkezi’ olarak yeniden düzenlenmesi öngörülüyor, ancak bununla hedeflenen Haydarpaşa’nın toplum değil, sermaye yatırımları için bir çekim merkezi kılınmasıdır.”

Yapıcı dünyanın en değerli 10 garından biri, hatta birincisi olduğu bilinen Haydarpaşa’nın, tren yolları, limanı ve vapur iskelesiyle birlikte kentte sahip olduğu eşsiz konumuyla zaten muazzam bir çekim gücü barındırdığını, bir çekim merkezi olmak için hiçbir ticari faaliyete ihtiyaç duymadığını anlattı.

“İstediğimiz, Haydarpaşa’nın bu işlevlerini yerine getirebilmesi için donatılması ve düzenlenmesidir, özelleştirilmesi ve ticarileştirilmesi değil.”

Yapıcı,　Haydarpaşa özelleştirmesinin 2003-2004’ten bu yana 　AKP hükümetinin en büyük özelleştirme projelerinden biri olduğunu, hiçbir zaman gündemden kaldırılmadığını Özelleştirme idaresinin önünde iki büyük özelleştirme projesi bulunduğunu bunlardan birinin GALATAPORT diğerinin ise HAYDARPAŞAPORT olduğunu söyledi ve Haydarpaşa arazisinin TCDD’den Belediye’ye devri ve araziye tasarruf hakkının devri　için yapılmış olan bir dizi yasa değişikliğini anımsattı.

Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şube Başkanı Prof. Dr. Deniz İncedayı ise yaptığı konuşmada İstanbul’da uygulanmakta olan dönüşüm projelerinin tek amacının rant odaklı olduğunu kültürü çevre dokusunu gözetmediğini, cazibe merkezi yaratmak istiyoruz diyenlere “kimin için cazip” sorusunu yöneltmemiz gerektiğini söyledi. 　

MO ve BTS’nin Haydarpaşa Garı restoranında medyayı bilgilendirmek için düzenlediği kahvaltıya TCDD 1. Bölge Müdürü Hasan Gedikli de katıldı. Gedikli, yangında büyük hasar gören tarihi Haydarpaşa Tren Garı’na geçici çatı için ihaleye çıkılacağını sonraki günlerde de binanın restorasyonunun yapılacağını ve garın bir çekim merkezi olmasını düşündüklerini, söyledi.

Bölge Müdürü Hasan Gedikli 13 Mayıs 2005’te Haydarpaşa Dayanışması tarafından kamuoyuna duyurulan İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 1 milyon 200 bin metre kare alan üzerindeki Haydarpaşa projesi kapsamında Gar’ın otele dönüştürülmesi tasarısına ilişkin ısrarlı sorulara karşı “Bu konu netlik kazanmış değil. Yeni projede Haydarpaşa Garı ve çevresinde 102 dönümlük bir TCDD arazisi olarak gözüküyor. Haydarpaşa Garı işlevine devam edecek. Haydarpaşa’ya　herhangi bir şey yapılması mümkün değil.”dedi.

Gedikli, “Haydarpaşa özelleştirilecek mi?” sorusuna karşılık olarak da, “Haydarpaşa Garı özelleştirilmeyecek,” dese de Garın dönüşüme tabi tutulacağı Büyükşehir Belediyesi’nin projesi olan planın Anıtlar Kurulu’nda olduğunu” söyledi ve ekledi: ” Onda da netleşmiş bir şey yok.”

“Haydarpaşa Garı’nın çekim merkezi olması”nın ne anlama geldiğine ilişkin soruya da Gedikli, “Mekan içerisinde stantlar olsun buraya gelen yolcularımız kitap, oyuncak alabilsin. Burada böyle bir güzellik olsun istedik, ” yanıtını verdi.

TCDD 1. Bölge Müdürü Hasan Gedikli’nin konuşması biter bitmez salondan ayrılması Haydarpaşa Dayanışması’nın bileşenleri olan MO ve BTS’nin eleştiri ve önerileri ile TCDD 1. Bölge Müdürü’nün yaklaşımını bir arada tartışmayı imkânsızlaştırdığı gibi basın mensuplarının bu arada yönelttiği sorularda yanıtsız kaldı.

Haydarpaşa Projesi ve yaşanan çatı yangını hakkında Haydarpaşa Dayanışması çağrısı ile Haydarpaşa gar lokantasındaki kahvaltılı basın toplantısına Birgün gazetesinden Nazım ALPMAN, Sözcü Gazetesinden Necati DOĞRU, Ulusal Kanal’dan Seza ÖZDEMİR, Şengül DERİN, Cumhuriyet Gazetesinden Orhan BURSALI, Behiç AK, Ceren ÇIPLAK, Bianet’ten Ertuğrul KÜRKÇÜ, Milliyet Gazetesinden Melih AŞIK, Gökhan KARAKAŞ, Halk TV’den Tuncay MOLLAVEİSOĞLU,Gazete Kadıköy’den Gökçe UYGUN, Anadolu Ajansından Metin TOKGÖZ, Filiz KINIK, İHA’ dan Hakkı ÖZ, Hürriyet Gazetesinden Orhan SARI, Vatan Gazetesinden Bülent AYDOĞDU katıldılar.

Toplantı’da İstanbul Teknik Üniversitesinden Prof.Dr Afife BATUR’da hazır bulundu. Afife BATUR, Haydarpaşa gar çatı ve yakın çevresi projesi için TCDD ile İTÜ arasında bir anlaşmanın hala imzalanmadığını ancak bu görevin kendilerine verileceğini ifade etti. Yapılacak projenin Haydarpaşa garın çevresinin havaalanlarında olduğu gibi bir görünüme kavuşmasını TCDD’nin istediğini söyledi.

Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent şube Yönetim Kurulu Üyesi Sami Yılmaztürk ise BTS Şube Başkanı Hasan Bektaş ile beraber TCDD 1. Bölge Müdürü ile yaptıkları görüşmede İTÜ ile bir anlaşma yaparak çatının yeniden aslına uygun inşası ve çevre düzenini gerçekleştireceklerini ve bu anlaşmanın geçtiğimiz pazartesi imzalanacağını ifade etti.

Bu toplantıların periyodik şekilde gerçekleştirileceği dayanışmanın Haydarpaşa’da oldubittiye izin vermeyeceğinin ifade edilmesinin ardından toplantıya son verildi.