Hayal Gücünün Sınırlarında Bir Hobi: Model Trencilik

Hepimiz günlük hayatın içinde yoğun koşturmalar içindeyiz. Sürekli bir hareketlilik var hayatımızda. Yapmakla sorumlu olduğumuz işlerimiz, bakmakla yükümlü olduğumuz ailemiz, alışverişler, toplantılar, iş seyahatleri, okulumuz, derslerimiz, görevlerimiz, sorumluluklarımız…

Normal yaşantımızda yapmak zorunda olduğumuz işlerin dışında, bazen sadece bize mutluluk ve zevk veren uğraşlarla da ilgileniriz. Hobi olarak nitelendirdiğimiz bu tip uğraşlar, kişinin rahatlamasını sağladığı gibi çoğu zaman kendisini tanımasına da yardımcı olarak hayatımıza zevk, keyif ve renk katar. Günlük yaşamın stresinden uzaklaşarak kendimize güzel bir pencere açarız. Yapılan birçok araştırma mutsuz insanların %38’inin herhangi bir hobi ile ilgilenmediğini kanıtlamaktadır.

İşte bu güzel uğraşlardan biri de ülkemizde pek yaygın olmamakla birlikte meraklılarının her geçen gün arttığı Model Trencilik…

Model Trencilik; trenlerin, vagonların, rayların ve demiryolu çevresindeki pek çok nesnenin küçültülmüş ölçekte modellenmesidir. Bu kavram Amerika’da "Model Railroading", İngiltere’de "Railway Modelling", Almanya’da "Modell Eisenbahn" olarak kullanılmaktadır.

Yapılan ölçekli modeller; lokomotifler, vagonlar, raylar, sinyaller, yollar, diğer araçlar, ışıklar ve figürleri içerdiği gibi, her hangi bir alanın modellenmesi için yapılan dağları, gölleri, ormanlıkları, köprü ve tünelleri de kapsamaktadır.

Dünyada pek çok insan bu hobiyi farklı düzeylerde gerçekleştiriyor. Bir tren seti ile oynamaktan, kurgu (diaroma) adı verilen büyük modellemelere kadar ilgili her aktivite bu hobinin tanımına giriyor.

Modelciler sadece trenleri kurgulamakla kalmıyor, trenlerle ilgili binaları, doğayı, şehri de hayal güçleriyle tasarlıyor ve kendi kurgularında demiryolu işletmeciliği yapıyorlar.

Hatta bu işte o kadar iddialılar ki, model trenciliğe ilişkin standartları belirleyen belli başlı kurumlar bile var. Bunlardan bir tanesi NMRA (National Model Railroad Association), ağırlıklı olarak Kuzey Amerika bazlı da olsa dünya üzerinde bu alandaki en büyük organizasyonel kurum. Bir diğeri ise İsviçre Bern merkezli Avrupa Model Demiryolları ve Demiryolu Arkadaşları Birliği MOROP olarak ifade edilen kurumdur. Ana odak noktası Model Trencilikte Avrupa standartlarını (NEM – Normen Europeeischer Modellbahnen) belirlemektir. 1994’ten bu yana da NMRA ile işbirliği içinde çalışmaktadır.

Model trenler uydurma bir modelden değil gerçek prototiplerden yapılmaktadır ve gerçek trenlerin belli oranlarda küçültülmüş halleridir. Genellikle kullanılan ölçek 1/87’dir. Fakat 1/48, 1/32, 1/22 olarak ölçeklendirilmiş modeller de vardır.

Model trenlerin dış kısımları plastik olmasına rağmen iyi yol tutmaları ve vagonları rahat taşıyabilmeleri için ağır tasarlanmışlardır. Trenin şasesi ve tekerlekleri metalden yapılmıştır ve içinde tekerleklere güç akımı yaparak hareketi sağlayan bir elektrik motoru vardır.

Model trenler genellikle elektrik motorlarıyla çalışmakla beraber sınırlı da olsa buharla çalışan tipleri de vardır. Buharlı model trenlerin içine su konur, kaynayan su pistonlara gelerek normal buharlı tren gibi hareketi sağlar.

Tasarım gerektiren her işte olduğu gibi model trencilikte de hayal gücü çok önemlidir. Tamamen hayalinizdeki şehri kurgulayabilirsiniz. Bunu zaman içinde yeni parçalarla bir diaroma içinde gerçekleştirebileceğiniz gibi, özel programlarla bilgisayar ortamında da hazırlayabilirsiniz. Neyin nerde olacağını, nerde yol, nerde tepe, nerede orman olmasını istiyorsanız bunu sanal ortamda hazırlayarak trenlerinizi işletebilir ve daha sonra bu planı uygulamaya dökebilirsiniz.

Tasarımda kullanacağınız trenler, raylar, vagonlar dışında ağaçlar, evler, insanlar, arabalar, istasyon binaları vs. piyasada hazır olarak ya da sizin birleştirip yapacağınız kitler halinde satılmaktadır. Fakat el becerileriniz gelişmişse tamamen sıfırdan kendiniz de tasarım yapabilirsiniz.

Model trenciliğe ilk başlandığında ufak bir set alınarak zaman içinde yeni parçalarla büyütülebilir. Küçük bir sette oval ray, makas, tren ve yük vagonları bulunmaktadır. Genellikle kullanılan iki tip ray sistemi vardır. İkili ve üçlü ray sistemi olarak anılan bu sistemlerden biri alternatif akımla, diğeri doğru akımla çalışan (pil ile) sistemlerdir ve birbirinden farklıdır. İster analog istenirse dijital olsun trenlerin hızları bir kumanda ile kontrol edilebilmekte ve hareket ettirilmek istenen tren seçilerek hız ayarı yapılabilmektedir.

Model trencilik ilk bakıldığında pahalı bir hobi gibi gözükse de oluşturulan bir kurgunun tamamlanması aylar hatta bazen yıllar aldığından zaman içinde küçük bütçeler ayrılarak tamamlanabilmesi mümkün.

Dünyanın en büyük model tren kurgusu Almanya’nın Hamburg kentinde yaşayan iki kardeş tarafından yapılmıştır. Yaklaşık 12 milyon dolara mal olan setin içerisinde 700 trenin yol aldığı 8 km.lik demiryolu bulunmaktadır. Alman Frederick ve Gerrit Braun kardeşlerin "Minyatür Harikalar Diyarı" adını verdikleri bu proje 1150m2’lik bir alanı kaplamakta. 2000 yılında üzerinde çalışmaya başladıkları projede bugün 700 tren, 10 bin vagon, 900 sinyal lambası, 2.800 bina, 160.000 insan, hayvan ve bitki maketi yer almaktadır.

Model trencilik , yoğun emek sarf edilerek yapılan fakat buna karşılık ruhu dinlendiren, vücudunuzu ve beyninizi farklı şekilde çalıştıran ve yaşam enerjinize katkıda bulunan bir hobidir. Marangozluktan mimarlığa, boyadan resme, elektrikten mekaniğe kadar uzanan geniş bir yelpazede bir bilgi birikimi sağlar.

Türkiye’de bu hobi ile uğraşan birbirinden habersiz birçok model trenci son yıllarda Model Trenciler Klübü adı altında ortak bir platformda bir araya geldiler. Amaçları tüm model tren meraklılarını bir çatı altında toplayarak, bilgi birikimlerini paylaşmak, yenilikleri haber vermek, görüş alışverişinde bulunmak ve bu hobiyi batı ülkelerindeki standartlara ulaştırmak. Merkezi Kadıköy’de olan Model Trenciler Kulübü ile ilgili bilgilere www.modeltrenciler.com adresinden ulaşabilirsiniz.

Kendinizin kurduğunuz dünyada, kendi trenlerinizle, özgürlük ve maceraya yol almak oldukça zevkli olsa gerek…

Bol çuf çuflu günler…

Not: Bu yazı DTD’nin Demiryolu Dergisinin Ağustos 2009 sayısında yayınlanmıştır.

Nükhet IŞIKOĞLU (DTD. Demiryolu Dergisi Genel Yayın Koordinatörü/Editör)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: Nükhet IŞIKOĞLU