Sirkeci Garı Babanın Malı mı?

İstanbul İli Eminönü ilçesi Hoca Mahallesi Ankara Caddesi 1 pafta 1 ada 13 parselde kamu mülkiyetinde olan alan İstanbul 5 Nolu Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulunun 12.07.2001 gün 6948 sayılı kararı ile Kentsel ve Tarihi Sit Alanı ilan edilmiştir.

Kentsel ve Tarihi Sit Alanı içinde kalan Sirkeci Tren Gar binası ise Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun 10.11.1979 gün ve 11616 sayılı kararı ile korunması gerekli tarihi eser ve koruma grubu II olarak belirlenmiştir.

TCDD’de 2000 yılı içinde yapılan bir çalışma sonucu tanzim olunan “1.Bölge Müdürlüğü Bünyesinde Bulunan Değerlendirilmesi Veya Korunması Gerekli 5000 m2’den Büyük Taşınmaz Mallar” isimli rapor da Sirkeci Gar için şu ifadeler yer almakta olduğunu görüyoruz.

Taşınmaz Mallar Müdürlüğünden Y.Mimar Dilek Özel ve Tekniker Ali Karagöz tarafından Sirkeci 5 ve 16 Plan Nolu binaların içinde bulunduğu İstanbul İli Eminönü ilçesi Hacapaşa Mahallesi mevkii 1 Ada 13 parselde bulunan 9275 m2 için yapılan inceleme sonucu değerlendirmede şu ifadelere yer verilmiştir.

Mevcut yolların ve oto kuşet rampasının korunacağı düşünülerek ambar binası ve açık otopark sahasıyla beraber açık ve kapalı otopark veya Show-room olarak, boş ve atıl durumdaki 5 plan nolu bina ve açık alanın bu kapsamda restore edilerek cafe olarak değerlendirilebileceği veya sahil ve yan yola bağlantılı ve 16 plan nolu bina ile beraber düşünülerek tarihi siluet korunarak ticaret merkezi vb. amaçlarla “yap-işlet-devret modeli” ile işletme hakkı devredilerek değerlendirilebilir. 5 ve 16 plan bolu binaların çevrelerindeki açık alanlarla beraber aynı kapsamda değerlendirilmesi hakkında Bölgemiz görüşü Taşınmaz Mallar Dairesi Başkanlığına da intikal ettirilmiştir.

Raporda bu değerlendirme yapıldıktan sonra “Eminönü ilçesi tarihi yarımada olup, Sirkeci gar ve çevresi de arkeolojik sit alanında kalmaktadır. Bu nedenle değerlendirilecek yerler ile ilgili Kültür ve tabiat varlıkları Koruma Kurulu ve diğer ilgili mercilerden gerekli izinler alınması gereklidir” uyarısında da bulunulmuştur.

CANAC Raporu

TCDD’nin yeniden yapılandırılması 2005 yılından itibaren Dünya Bankası desteğinde CANAC Raporu (Kanada danışmanlık firmasının raporu) ile devam ettirildi. Bu rapor ki, eski rapordan daha radikal hedefler içiriyordu. Raporda; kullanılmayan, kar getirmeyen hatların kapatılması, bu hatlardaki istasyon ve diğer demiryolu binalarının bir daha işletmeye açılmaması için satılması ya da yıkılması öngörülüyordu.

Tarihi Yarımada ve Sirkeci Gar Plan Süreci

Sirkeci Gar sahasını da içine alan Tarihi Yarımada Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunca 1995 yılında SİT alanı ilan edilmiştir.

Eminönü Belediyesi tarafından hazırlanan Sirkeci Gar sahası ve Yenikapı istasyonuna kadar uzanan demiryolu güzergahını da içine alan 1/1000 ölçekli tarihi yarımada Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan 1/5000 lik Koruma Amaçlı İmar Planı Sirkeci gar sahasının ve hattın mevcut kullanım şeklini hafif raylı sisteme değiştirerek Sirkeci Gar sahasını oluşturan 1 ada 13 parsele “kültürel tesis alanı” fonksiyonu vermesi üzerine TCDD tarafından 23.08.2005 tarihinde İstanbul İdare Mahkemesinde planın ilgili kısmının yürütmesinin durdurulması ve iptali talepli dava açılmıştır.

Mimarlar Odası İstanbul Şubesi, 2005 yılında Belediye Meclisi’nde kabul edilen 1/5000’lik Koruma Amaçlı Nâzım İmar Planına ve bu plana ilişkin 10 ayrı plan kararı ile 30 ayrı plan uygulama hükmüne ayrı ayrı dava açmıştı. Dava da İstanbul İdare Mahkemesi de önce yürütmeyi durdurma kararı vermiş, sonra 1 / 5000’lik Koruma Amaçlı Nâzım İmar Planı’nı iptal etmişti.

TCDD Genel Müdürlüğü İstanbul ili içinde mülkiyetinde bulunan başta Sirkeci ve Haydarpaşa Gar alanları da dahil olmak üzere toplam 2.000 000 m2 kamusal alanın kentsel dönüşüm projeleri hazırlanarak değerlendirilmesi ve buna göre imar planı hazırlanması için İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile 09.08.2006 tarihinde ön protokol imzalamıştır.

09.08.2006 tarihinde ön protokolün altında TCDD’yi temsilen Genel Müdür Süleyman Karaman, Taşınmaz Mallar Daire Başkanı Suat Altın, 1.Bölge Müdürü Üzeyir Ülker ve Taşınmaz mallar Daire Başkan Yrd. Bünyamin Sarıkaya’nın isimleri ve imzaları bulunmaktadır.

İmzalanan ön protokolün ardından oluşturulan TCDD değerlendirme heyetinin tanzim ettiği raporda “Sirkeci Gar sahasındaki 2027 m2 likl denizden dolgu alan demiryolu işletmeciliği ve feribot işletmeciliğimiz için gerekli ve kullanılması zorunlu bir taşınmazdır. Bu kullanım hakkının alınmaması durumunda feribot işletmeciliği ve taşınmazın denizle irtibatının sağlanması ve taşınmazlarımızın bir bütün olarak değerlendirme imkanının ortadan kalkması anlamına gelmektedir” ayrıca “Sirkeci gar sahasında bulunan 1 ada 13 parseldeki 26080.00 m2 lik taşınmazımızın yalnızca trafiğin rahatlatılması için arabalı feribota binecek araçlar için kullanım hakkı verilmesi ticari otopark olarak kullanılması durumunda bedelsiz ve şartsız kuruluşumuza devredilmesi hükmünün protokole konulması” önerilmiştir.

Bu öneriler yapılırken “Sirkeci garı ve Kennedy Caddesi arasında kalan alana açık otopark yapılması uygun değildir” hükmünün yer aldığı İstanbul 5 Nolu Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulunun 01.05.2002 tarih 13868 sayılı kararı görmezden gelinmiş ve önermeler doğrultusunda 25 yıl süre geçerli olacak kesin protokol 30.11.2007 tarihinde de imzalamıştır.

TCDD ile imzalanan bu protokol sonrası İstanbul Büyükşehir tarafından hazırlanan 1/5000 ölçekli Fatih İlçesi Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisinden 14.12.2011 tarih 2805 sayılı kararı numarası ve oy birliği ile kabul edilmiştir.

1/5000 ölçekli Fatih İlçesi Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı 27.01.2012 ila 27.02.2012 tarihleri arasında askıda kalmıştır.

1/5000 Ölçekli Fatih İlçesi Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım İmar Planından beklenen imar rantı yaratılamadığından TCDD aşağıdaki gerekçelerle söz konusu İmar Planının kısmen iptali için İstanbul 9.İdare mahkemesinde dava açmıştır.

Dava dilekçesinde TCDD planın iptali için şu gerekçeleri sunmuştur.

1. Sirkeci Gar ve civarının TCDD Alanı’ndan farklı imar kararları içermektedir. Marmaray işletmeye açıldıktan sonra Cankurtaran, Kumkapı, Kocamustafapaşa, Yedikule istasyonlarında Marmaray hattına bağlantılı yolcu potansiyeli de dikkate alınarak uygun aralıklarla banliyö tren işletmeciliği yapılması düşünülmektedir.

2. Mevcut Sirkeci Gara YHT, Uluslararası, anahat ve bölgesel trenler ile banliyö trenlerinin gelmesi ve bu trenlerin işletilebilmesi için yol ve peronların inşa edilebileceği şekilde bir çalışma yapılacağından Sirkeci Garda sonlandırılacak trenler için bakım ünitesi gerektiğinden söz konusu demiryolu güzergâhının ve Sirkeci Gar feribot yolunun “demiryolu alanı” olarak planlanması ve korunması gerekmektedir.

3. Sirkeci Yedikule arası mevcut çift hat demiryolu istasyon ve duraklarda işletmecilik faaliyetleri için gereklidir.

Mahkeme sürecinde hazırlanan bilirkişi raporunda Şark ekspresi ile de günümüzde nostaljik de olsa sene de bir de olsa hala severinin olduğu önemli bir tesis olduğu, Marmaray yeraltı istasyonunun Sirkeci gar sahası içinden çıkması ve davacı kurumun gereksinimleri, bu yerin işlevini anımsatacak şekilde bir yaklaşım planının yeniden ele alınması gerektiğini belirterek dava konusu planın şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına, kamu hizmeti gereksinimlerine ve kamu yararına uygun olmadığı görüş ve kanaatine varıldığı belirtilmiştir.

İstanbul 9.İdare Mahkemesi 24.04.2014 tarih E: 2012/710 K: 2014/743 sayılı kararında; taraflara tebliğ edilen bilirkişi raporuna itiraz edilmekte ise de itiraz konuları raporu kusurlandıracak nitelikte görülmemiş olup dosyadaki bilgi ve belgelerle birlikte değerlendirildiğinde Mahkememizce rapor karara esas alınabilecek nitelikte bulunmuştur. Bu durumda; İstanbul Metropol bir şehir olduğu ve en büyük sorunlarından birinin ulaşım sorunu olduğu ve bu sorunun çözümü yanında planlanan alanın Turizm potansiyeli ve kültür alanlarının varlığı dikkate alınarak planlamanın yapılması gerektiği, dava konusu yerin 2. Derece koruma bölgesi olduğu ve tarihi nitelik taşıdığı, bu tarihsel niteliğin planlama yapılırken bütünsel olarak dikkate alınması ve bu nitelik dikkate alınarak Marmaray’a entegresinin sağlanması gerekirken bu huşular dikkate alınmaksızın bu yerle ilgili olarak dava konusu plan ile radikal kararlar getiren planlama yapılmasının şehircilik ilkeleri, planlama esasları, kamu yararına aykırı olduğundan dava konusu planın Sirkeci Garı ve Civarına ilişkin kısmında mevzuata ve hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Açıklanan nedenlerle dava konusu işlemin İPTALİNE, 30 gün içerisinde Danıştay nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere” karar verilmiştir.

TCDD elindeki taşınmazları satılmak üzere Özelleştirme İdaresine devretmeyi gelir getirici bir yol olarak görmektedir. TCDD mülkiyetindeki taşınmazların “yatırım planını ve işletmecilik esaslarını” 5793 saylı kanunun 43 maddesi 1. fıkrasındaki hükme dayanılarak oluşturulan “teknik komisyon” tarafından değerlendirilmiştir. Bu komisyonun değerlendirmesi sonucu işletmecilik fazlası olarak belirlenen 9 adet taşınmaz ve 25 adet Gar sahasını (Eskişehir, Kırklareli, K.Ereğli, Kayseri, Karabük, Bor, Niğde, Balıkesir, Selçuk(Çamlık), Denizli, Uşak, Erzurum, Erzincan, Sivas, Muş, Kurtalan, Diyarbakır, Kahramanmaraş, Gaziantep, Konya, Adana, İskenderun, İsparta, Eğridir, Kütahya) satışı yapılmak üzere 15.05.2009 tarih 9/69 sayılı yönetim kurulu kararı ile Özelleştirme İdaresi başkanlığına devretmiştir.

Şubat 2005 ayında “TCDD’nin gar ve istasyonları özelleşiyor” başlığı altında “zarar eden kamu iktisadi teşebbüslerinin (KİT) başını çeken T.C. Demiryolları Genel Müdürlüğü (TCDD) gar ve istasyonların özel sektör işbirliği ve kiralama yoluyla işletilmesini kararlaştırdı” şeklinde haberler yazılı basında yer almaya başladı. TCDD Genel Müdürlüğü’nün reform niteliğindeki bu projesi ile atıl duran 57 ildeki toplam 500 adet gar ve istasyon, TCDD ve özel sektör işbirliğiyle ekonomiye kazandırılacak. Kentlerin gelişmesi sonucu tamamen kent merkezleri içinde kalan gar ve istasyon alanlarının özelleştirilmesinden elde edilecek gelir ile kurumun finansman yapısı güçlendirilecek. Tüm gar ve istasyonlarının Avrupa standardına yükseltilmesi amacını da taşıyan uygulama kapsamında söz konusu istasyon alanlarının yalnızca yolcu sirkülasyonun bulunduğu alanlar değil istasyon sahası ve tesislerin tamamının uzun süreli kiraya verilmesi suretiyle değerlendirilmesi de mümkün olabilecek. TCDD Genel Müdürlüğü’nün ihale programına göre girişimci kiralamak istediği gar veya istasyon alanları ile ilgili olarak gerekli başvurularını kuruma yapabilecekler” şeklindeki haberler basın yayın organlarında yer almıştı.

Bilahare TCDD; 09 Kasım 2006 tarih ve 26341 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğüne Ait Taşınmazların Satışı ve Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik” hükümlerine dayanarak Eskidji Firması aracılığı ile 22.10.2007 tarihinde bazı taşınmazlarını müzayede yolu ile satış işlemi yapılmış tapu devri gerçekleştirilmiştir.

Ancak; Danıştay 13. Dairesi 07.12.2007 tarih 2007/5183 sayılı kararı ile 5335 sayılı Kanunun 32. maddesinin 1. fıkrasını ve bu yasaya dayanarak yürürlüğe sokulan “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğüne Ait Taşınmazların Satışı ve Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmeliğin” Anayasaya aykırı olduğu gerekçesi ile Anayasa mahkemesine gönderilmesine, Anayasa Mahkemesi karar verinceye kadar da yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiştir.

İETT Genel Müdürlüğü 11.11.2014 tarih 7529 sayılı yazısı ile TCDD Genel Müdürlüğüne müracaat ederek Hafif raylı Sistem planlaması kapsamında Kazlıçeşme Sirkeci banliyö tren hattının kendilerine tahsisini talep eder.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı 05.12.2014 tarih 228811 sayılı yazı ile TCDD Genel Müdürlüğüne müracaat ederek belediye envanterinde bulunan özel koleksiyonun sergilenebilmek amacıyla tarihi bir mekan arandığını belirterek yerli ve yabancı turistlerin odağı olması nedeni ile Sirkeci Garın Kent Müzesi kurulması için Belediyeye devrini talep eder.

2002 Aralık ayından beri TCDD Genel Müdürlüğü ve Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini yürüten Süleyman Karaman, siyasete atılmak amacıyla 13.02.2015 tarihinde görevinden ayrılmadan önce Bölge Müdürleri ile yaptığı son telekonferans görüşmesinde Sirkeci Gar için İstanbul Büyükşehir Belediyesinin talepte bulunduğunu, bu talebe karşı çıkılmaması gerektiğini taşra teşkilatına bildirmiştir.

TCDD Eski Genel Müdürü Süleyman Karaman ve Genel Müdür Yrd. Mustafa Çavuşoğlu imzaları ile 06.02.2015 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına gönderilen 2974 sayılı yazıda “Kazlıçeşme Sirkeci arasındaki hattın acil durumlarda teşekkülümüzce kullanımı ve Anahat trenlerinin Sirkeci Gara gelmelerine olanak sağlayacak şekilde söz konusu hat kesiminin akdedilecek protokol kapsamında Belediyenize kullandırılması teşekkülümüzce olumlu değerlendirilmekte olup bu yönde hazırlanacak protokolün teşekkülümüze iletilmesi halinde çalışmalara başlanacaktır” denilmektedir.

TCDD Genel Müdürlüğü 09.02.2015 tarih 759/58-01 sayılı yazısı ile İETT’nin Sirkeci Kazlıçeşme arasındaki hattın kendilerine tahsis edilmesi İBB’nin Sirkeci Gar’da kent müzesi kurulması talebine ilişkin olarak TCDD ile İBB Başkanlığı arasında protokol imzalandığını TCDD 1.Bölge Müdürlüğüne bildirmiştir.

TCDD 1.Bölge Müdürlüğü 17.02.2015 tarih 223 sayılı tel emri ile 1.Bölge Müdür yardımcısı Halil Korkmaz başkanlığında Yol, Cer, Yolcu, Tesisler, Personel, Emlak ve İnşaat, Marmaray Yolcu, Trafik Müdürleri ile Koruma Güvenlik Amirliğinden oluşan heyetin İBB Başkanlığı ile temasa geçilerek Sirkeci gar sahasında dağınık vaziyette yer alan teşekkülümüz işyerlerinin alanı daha ekonomik işlevsel kullanılabilmesi için uygun görülecek yerlere toplu olarak organize edilmesine yönelik tespitlerin yapılması ve hazırlanacak raporun makama sunulması istenmiştir.

Buraya kadar anlattıklarımız yaşanan süreçtir. Peki ne yapılmalıdır.

Hiç bir bakım yenileme projesi olmayan ve gerekçesiz olmadığı halde banliyö tren işletmeciliği yapılmayarak halkın ulaşım hakkının engellendiği Sirkeci Kazlıçeşme arası demiryolu hattında banliyö taşımacılığına biran önce açılmalıdır.

Eğer İBB’nin bu hat kesiminde tren/taramvay işletmek gibi bir talebi varsa Demiryolu Serbestleşme kanunu ile yapılmakta olan düzenlemeler tamamlandıktan sonra işletmecilik yapmak için UDHB’dan yetki belgesi alarak TCDD’ye başvurmalıdır.

Sirkeci Kazlıçeşme hattının ihalesiz İBB’nin kullanımına verilmesi rekabet kanununa aykırıdır. Kaldı ki bu hat üzerinde tren işletme hakkı öncelikle TCDD Taşımacılık AŞ’nindir. Bu girişim daha şimdiden TCDD Taşımacılık AŞ’nin önünü kesme ve zarar ettirme harekâtıdır.

Kızıltoprak Feneryolu istasyonlarını müze yapmak için başvuran Kadıköy Belediye Başkanlığına bu istasyonlar demiryolu işletmeciliği için kuruluşumuzca kullanılacaktır yanıtını veren TCDD, Sirkeci Garı Müze yapmak isteyen İBB’ye hemen protokolünüzü hazırlayın gelin diye yanıt veriyor. Üzerinden üç gün geçmeden de ben protokolü imzaladım sizde bu protokole uygun bir rapor tanzim edin diye taşra teşkilatına emir gönderiyor.

Sirkeci ve Haydarpaşa garları olmadan tren işletmeciliği yapılamayacağını 13 yıl süre ile TCDD Genel Müdürlük yapan birinin öğrenememesinden çok okuldan demiryolcu olanların öğretememe gibi bir günahı vardır.

Sultan Abdülaziz’in demiryolu geçsin tren şehrin merkezine ulaşsın diye sarayın bahçesine açtığı bir koridorun devamında oluşmuştur Sirkeci Gar. Ecdada sahip çıkmak onun eserlerinin işlevselliğini koruyarak olur.

İşletmecilik senaryosu ortaya konulmadan verdim gitti ile Sirkeci garın devri için protokol imzalanamaz. Kesin protokolün yapılmasına/yapılmamasına yön gösterecek olan raporun hazırlanması için Taşra Teşkilatında (1.Bölge Müdürlüğü) oluşturulan komisyon üyelerine büyük sorumluluk düşmektedir.

Sirkeci Gar demiryolu işletmeciliğinde kullanılmayacaksa Kazlıçeşme Halkalı arasında ağaç katliamı yapılarak Marmaray projesi kapsamında neden 3. Yol yapılmaktadır.

Marmaray tüpünde oluşacak aksamalarda ve tüpten geçmesi yasak olan yükün iki yaka arasında geçirilişinin temin için Sirkeci ve Haydarpaşa gar feribot iskele ve yolları korunmalıdır.

İstanbul’dan demiryolunu silmek için Kadir Topbaş, Süleyman Karaman elele verdiler ve başarmak üzereler. İstanbul’da Belediyenin görevi müzecilik ve antikacılık değildir. İstanbul’un Ulaşım sorununu çözmektir. Kadir Topbaş üç dönemdir İBB’nin başındadır. Trafik ve ulaşım sorunu kent yağması ve plansız büyüme nedeni ile içinden çıkılmaz hal almıştır. Olumsuz hava koşullarında ulaşım bırakın yavaş ilerlemeyi karlar eriyinceye kadar durmuştur. 2020 Olimpiyatlarının İstanbul’a verilmemesinin nedeni Kadir Topbaş’ın İstanbul’da içinden çıkılamaz hale getirdiği ulaşım sorunudur.

Sirkeci Gar dönüşümü için hazırlanan sözde Koruma Amaçlı Nazım İmar Planını iptal eden mahkemede kararında daha hakimin imzası kurumadan TCDD Genel Müdürü İBB ile Sirkeci garın devri için protokol imzalıyor, bu durum iktidar bürokratının milletvekili aday adaylığı başvurusu öncesi yandaş belediyeye kamu kaynağını altın tepsi de sunma girişimi olarak açıklanabilir.

Belki bilmeyen “demiryolcu” lar olabilir. Sirkeci Garın içinde bir müze vardır adı da “İstanbul Demiryolu Müzesi’dir. Envanterinde yer darlığı nedeniyle sergilenmeyen  pek çok eser bulunmaktadır. Demiryolları önce kendine ait kültürel ve endüstriyel mirasını korumalı, müzelerini de ihya etmelidir.

Sirkeci Garı ve Sirkeci Kazlıçeşme arası demiryolu hattını İBB’ye devir etmek isteyenlere soruyoruz.

“Sirkeci Garı babanın Malı mı?”

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Yazar: Kentvedemiryolu